Houd controle over uw erfenis met een huwelijkscontract

Een ‘huwelijkscontract’ is een akte die het huwelijksvermogensrecht tussen echtgenoten regelt. Zo kunnen ze in een contract vastleggen welke goederen eigendom zijn van welke partner, en hoe de goederen en inkomsten tijdens het huwelijk zullen worden beheerd. Het contract bepaalt niet alleen de vereffening en verdeling van het huwelijksvermogen, maar ook van de nalatenschap.

Voor- en nadelen?

Het voordeel van een huwelijkscontract is dat u de verdeling van uw huwelijksvermogen beter kunt afstemmen op uw persoonlijke situatie. Wie in het huwelijksbootje stapt en geen huwelijkscontract opstelt, valt automatisch onder het ‘wettelijk stelsel’. In dat stelsel behouden de echtgenoten hun eigen vermogen en bouwen ze tijdens het huwelijk een gemeenschappelijk vermogen op.

Maar op het moment dat een van de partners overlijdt, is de situatie niet zo eenduidig. ‘De omvang van het erfrecht van de langstlevende echtgenoot in het wettelijk stelsel hangt af van de personen met wie de langstlevende echtgenoot in samenloop tot de nalatenschap komt’, zegt Nathalie Labeeuw van het advocatenkantoor Cazimir. ‘Zijn er bijvoorbeeld kinderen, dan erft de langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik op de hele nalatenschap. Zijn er geen kinderen of ouders meer van de overleden echtgenoot, en zijn er wel broers of zussen, dan erft de langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik op het eigen vermogen van de erflater en de volle eigendom van het gemeenschappelijk vermogen.’

Niet voor iedereen is zo’n wettelijk stelsel een aanrader. Gelukkig bestaan er ook andere huwelijksstelsels. Zo is er het stelsel van de ‘algehele gemeenschap’, waarbij alle goederen gemeenschappelijk zijn. Of er is het stelsel van de ‘scheiding van goederen’. Hierbij is er geen gemeenschappelijk vermogen.

Als u zo’n ander stelsel verkiest, moet u verplicht een huwelijkscontract opstellen. Denk aan een ouder koppel dat geen kinderen heeft. Deze partners hebben er weinig baat bij dat elk zijn eigen vermogen behoudt. Ze zullen voor een ‘stelsel van algehele gemeenschap’ kiezen. Of denk aan een zelfstandige die de gemeenschappelijke inkomsten van het koppel wil vrijwaren van schuldeisers. Zo’n koppel zou voor een huwelijk ‘met scheiding van goederen’ kunnen kiezen.

Het huwelijkscontract bepaalt niet alleen het stelsel, het laat ook toe extra controle in te bouwen. Zo kunnen echtgenoten die huwen onder het stelsel van scheiding van goederen kiezen voor de toepassing van een ‘finaal verrekenbeding’. Daardoor blijft elke echtgenoot wel eigenaar van zijn goederen, maar is er bij overlijden een toebedeling mogelijk aan de overblijvende partner. Zo kunt u voorkomen dat de overblijvende partner onbemiddeld achterblijft.

Ook wie kiest voor het wettelijk stelsel kan met een huwelijkscontract extra bescherming inbouwen, al bent u uiteraard ook aan wettelijke grenzen gebonden. ‘De langstlevende echtgenoot is een reservataire erfgenaam en heeft dus in principe recht op een minimaal erfdeel. Dat is trouwens het grote verschil met de wettelijke samenwoners. Wettelijke samenwoners zijn geen reservataire erfgenamen, en kunnen dus bij testament volledig worden onterfd’, zegt Labeeuw.

In het huwelijkscontract zijn er verschillende constructies mogelijk. Voor de vereffening-verdeling van het huwelijksvermogen kunt u bijvoorbeeld voor een ‘keuzebeding’ gaan. Dat beding leidt ertoe dat de langstlevende echtgenoot bij het overlijden van de andere partner kan kiezen welk aandeel van het gemeenschappelijk vermogen hem of haar toekomt.

Een ‘verblijvingsbeding’ (beter gekend als een ‘langst leeft al heeft’ of een ‘langst erft al’) stipuleert dat heel het gemeenschappelijk vermogen aan de langstlevende toekomt. ‘Let wel, een dergelijk beding heeft uiteraard fiscale gevolgen. Wat de langstlevende echtgenoot krijgt boven op de helft van de huwgemeenschap wordt belast in de erfbelasting’, zegt Labeeuw.

Een andere techniek is het ‘Valkeniersbeding’. Zo’n beding is handig om de erfrechten in de nalatenschap van de andere echtgenoot te bepalen. ‘Zo’n beding is alleen mogelijk als een van de echtgenoten kinderen heeft uit een vorige relatie. In dat geval kan een gehuwde partner afstand doen van zijn of haar erfrechten in de nalatenschap van zijn of haar echtgenoot (met inbegrip van zijn minimale erfdeel). Dit is een erfovereenkomst, waarvoor een strikte, formele procedure geldt’, zegt Labeeuw.

Er kan bijvoorbeeld ook een regeling worden getroffen om te voorkomen dat uw kinderen uit uw eerste huwelijk benadeeld worden als u hertrouwt. Bij overlijden gaat weliswaar de naakte eigendom van de nalatenschap naar de kinderen, maar het volledige vruchtgebruik van de nalatenschap gaat bij wet automatisch naar de nieuwe echtgenoot. Om dat te voorkomen, kunnen de echtgenoten in het huwelijkscontract bepalen dat zij niets van elkaar zullen erven of slechts een welbepaald deel. Een volledige onterving is niet mogelijk: de langstlevende echtgenoot zal altijd het recht hebben op het vruchtgebruik van de gezinswoning en de daarin aanwezige huisraad.

Aan een huwelijkscontract zijn ook nadelen verbonden. Zo zal het contract moeten worden aangepast als uw privésituatie verandert. Denk aan een nieuw samengesteld gezin waarbij de partners al kinderen hadden uit een vorig huwelijk, en nu ook samen een kind krijgen.

Wanneer?

Bij voorkeur zo vroeg mogelijk. Omdat het huwelijkscontract gepaard gaat met de keuze voor een specifiek huwelijksstelsel, denkt u maar beter goed na over die keuze. Een wijziging van het huwelijksstelsel tijdens het huwelijk is immers af te raden, omdat dat heel wat kosten met zich meebrengt. Verfijningen of aanpassingen aan het huwelijkscontract zijn uiteraard wel mogelijk tijdens het huwelijk. Het is zelfs wenselijk om dat contract op geregelde tijdstippen te controleren om te zien of het nog beantwoordt aan uw huidige situatie.

Hoe?

Voor een huwelijkscontract moet u bij de notaris langsgaan.

Kostprijs?

De kostprijs van een huwelijkscontract verschilt van notaris tot notaris, maar doorgaans moet u toch rekenen op zo’n 500 euro. Is er ook vastgoed opgenomen in het contract, dan zal de prijs hoger liggen.