Zelfs justitie kan bijdragen aan productiviteitsgroei

Een sterkere productiviteitsgroei is wat er echt toe doet. In hun opgemerkt opiniestuk in De Tijd bepleiten 64 economen en beleidsexperts dat politici daarop focussen. Een terecht pleidooi, dat tal van maatregelen in tal van domeinen vereist. Ook juristen kunnen een bijdrage leveren. Het grote voordeel van juridische oplossingen is dat die snel, eenvoudig en gratis kunnen worden aangereikt. Althans door de wetgevers.

De winst die wij als samenleving kunnen boeken met een performantere justitie en een beter rechtsstelsel wordt geraamd op minstens 6 miljard euro per jaar (cijfers van de OESO, zoals ook aangehaald door de ondernemersorganisatie Voka). Helaas is die opportuniteit nog onderbelicht in de verkiezingsprogramma’s. Daar gaat de aandacht vooral naar het strafrecht. Maatschappelijk ook cruciaal, maar het is niet of-of maar en-en.

Al zijn er wel lichtpuntjes. Les Engagés is daarbij het explicietst: ‘Snelle burgerlijke rechtspraak is een belangrijk element in het creëren van een gunstig klimaat voor particuliere investeringen.’ En Koen Geens van CD&V blijft pleiten voor een Brussels Business Court om het internationaal zakencontentieux in het Engels te behandelen. De maatschappelijke baten daarvan worden geraamd op 100 miljoen euro per jaar.

Snellere procedures

De topprioriteit is uiteraard dat procedures sneller verlopen. De doelstelling om in alle zaken een uitspraak te hebben binnen één jaar wordt nog altijd niet gehaald, hoewel de politiek die in 2015 zelf heeft vooropgesteld.

Een van de slechtste leerlingen van de klas is de vereffening-verdeling van een nalatenschap. Die kan jaren of zelfs decennia aanslepen, zoals onder meer blijkt uit het dossier-Van Hool. Er zijn natuurlijk ook de duizenden familiale ondernemingen die niet in de media komen.

De notoire traagheid van die procedure kan al worden aangepakt door twee gerichte wetgevende aanpassingen. Een overgangsbepaling om de wet van 2011 ook van toepassing te maken op dossiers van voordien - ja, er lopen nog dossiers van voor 2011. En de procedurele termijnen bindend maken voor de notaris, met ambtshalve toezicht door de rechtbank. Net zoals nu al het geval is voor partijen en hun advocaten. Een deadline zonder sanctie is geen deadline. Is er een beter politiek moment om dit te doen?

Zo kan men voor elk type procedure met kleine ingrepen een groot verschil maken. Dat is het voordeel van achterophinken: je kan gebruikmaken van de wet van de stimulerende achterstand.

Te goeder trouw

Daarnaast zijn er de rechtsregels zelf. Met rechtsregels is het zoals met vrienden: wie er heel veel heeft, heeft er eigenlijk geen. Er bestaat geen discussie over dat het niet meer mogelijk is alle regels te kennen, zelfs niet als jurist. In het Belgisch Staatsblad verschijnen meer dan 100.000 bladzijden per jaar. Bovendien heeft de wetgever de afgelopen decennia duizenden zaken strafbaar gemaakt, zoals verkeerde clausules in een contract. Het is niet meer dan logisch dat men niet langer kan uitgaan van het dogma dat ‘iedereen wordt geacht de wet te kennen’.

Om dat op te lossen kan het invoegen van een moderne definitie van rechtsdwaling in het nieuwe strafwetboek volstaan. Wie te goeder trouw is en redelijk heeft gehandeld, zou dan toch al niet meer strafrechtelijk kunnen worden vervolgd. Kunnen we dat afspreken?