Willen we hier nog wel industrie?

Terreinen bezetten, standbeelden met pamfletten bekladden, een minister figuurlijk aan de schandpaal nagelen. De acties tegen Ineos zijn misschien mediageniek, maar ze vertrekken vanuit de waan dat industriële activiteit een reliek uit het verleden is. Dit gaat niet langer over een specifiek investeringsdossier in de haven of in de chemiesector. Dit gaat over de fundamentele vraag of we in ons land nog wel industrie willen. Laat ons daarom voorbij de slogans kijken en de economische context onder ogen zien.

Onze welvaart is geworteld in industrieel ondernemerschap. De industrie in Vlaanderen is goed voor 80 procent van alle uitgaven in onderzoek en ontwikkeling en 60 procent van de totale export. Percentages die duidelijk maken dat de industrie de motor is van innovatie en toegevoegde waarde, met meer dan 350.000 directe jobs en een veelvoud aan indirecte tewerkstelling. De chemiecluster die sinds de jaren 60 in de haven van Antwerpen is uitgebouwd tot een van de grootste en meest gespecialiseerde ter wereld is daarvan het exponent.

Natuurlijk dienen we die economische en maatschappelijke meerwaarde te verzoenen met strenge milieunormen en forse klimaatambities. Dat gebeurt al jaren. De emissie van broeikasgassen in de chemie en life sciences in België is tussen 1995 en 2015 gehalveerd, terwijl de productie is verdubbeld. Uitstoot die trouwens geen impact heeft op onze nationale klimaatdoelstellingen, omdat ze wordt ingeperkt op Europees niveau. Europa laat industriebedrijven betalen voor hun uitstoot en verlaagt jaar na jaar ook het plafond voor de totale industriële uitstoot. We kunnen met de hand op het hart zeggen dat onze chemie bij de meest milieuvriendelijke van de wereld hoort.

Koppositie

Die internationale koppositie mogen we niet uit handen geven. Chemiebedrijven in het Antwerpse en Gentse havengebied maken daarom plannen om hun CO₂-uitstoot verder terug te dringen door CO₂ op te vangen en op te slaan of circulair te hergebruiken. De chemiesector coördineert ook het Moonshot-innovatieprogramma waarmee de Vlaamse overheid de komende 20 jaar investeert in universitair onderzoek naar doorbraaktechnologieën voor de vergroening van de industrie. Geen woorden, maar daden: aan de klimaattransitie wordt elke dag keihard gewerkt.      

Bovendien ligt de chemie aan de basis van heel wat essentiële producten en materialen die andere sectoren - zoals bouw, transport of energie - nodig hebben om hun CO₂-uitstoot te verminderen. Alleen heeft de chemiesector op dat vlak de perceptie tegen. Jarenlang liep iedereen te likkebaarden omdat Tesla-baas Elon Musk Vlaanderen ooit eens langs zijn neus weg als mogelijke investeringslocatie had geopperd om daar een gigafabriek te bouwen voor zijn elektrische wagens. Uiteindelijk viel de keuze op Grünheide nabij Berlijn. Teneur in de media: een gemiste kans.

Elektrisch rijden heeft uiteraard veel potentieel, maar die auto’s hebben in de eerste plaats performante batterijen nodig - wat in feite mini-chemiefabriekjes zijn - en hoogtechnologische lichtgewichtmaterialen in kunststof, zodat ze minder zwaar zijn en bijgevolg minder energie verbruiken zonder in te boeten aan veiligheid en kwaliteit. Zonder chemie of kunststoffen dus geen Tesla, net zoals er geen windturbines of energiezuinige woningen zijn zonder composiet- of isolatiematerialen. Internationale studies zijn het erover eens dat de vraag naar chemieproducten vanuit andere sectoren daarom de komende jaren fors zal toenemen.

Ongelooflijke kans

Dat biedt een ongelooflijke kans voor Vlaanderen. Met onze strategische ligging en sterke concentratie aan chemiebedrijven zijn we ideaal gepositioneerd om de drijvende kracht te zijn van de transitie naar een klimaatneutrale samenleving en circulaire economie, in lijn met de ambities van de Europese Green Deal. De chemie maakt geen nieuw automodel of iPhone 12, maar zorgt wel voor onmisbare basisbouwstenen als ethyleenoxide en propyleen, aniline of methanol. Dat is minder sexy, maar de hamvraag blijft dezelfde: produceren we die cruciale chemie hier bij ons, waar ze moet voldoen aan de strengste vergunningsprocedures en milieuregels, of importeren we ze vanuit werelddelen waar de klimaatlat minder hoog ligt?

Wie een karikatuur maakt van de industrie speelt daarom een gevaarlijk spel. Zeggen dat bos wordt gekapt om een vervuilende plasticfabriek te bouwen die het klimaat om zeep helpt, mag dan een beproefde communicatietruc zijn, het is een simplistische kadrering die de waarheid geweld aandoet. Op braakliggend industrieterrein in de haven bouwt Ineos chemie-installaties van de nieuwste generatie die vooral hoogwaardige kunststoffen en materialen zullen maken aan een veel lagere CO₂-uitstoot dan wat vandaag de norm is. Een investering die zorgt voor 450 jobs en werkzekerheid op lange termijn, maar vooral expertise en kennis toevoegt en de Antwerpse chemiecluster technologisch vernieuwt.

Een toekomstdebat over onze industrie is zeker welkom, omdat het streven naar klimaatneutraliteit steunt op een radicale en ongeziene industriële transformatie. Maar laat ons die discussie met het nodige sérieux voeren. We hebben klimaatoplossingen nodig, geen karikaturen. Industrie is geen scheldwoord, het is datgene waarmee we onze toekomst maken.

Frank Beckx

Gedelegeerd bestuurder essenscia vlaanderen, de sectorfederatie van de chemie en life sciences