Wat offline illegaal is, is dat ook online

De vrijheid van meningsuiting is fundamenteel in onze vrije samenleving. Zonder die vrijheid kan een democratie simpelweg niet functioneren. Het is ook essentieel dat ze zeer verregaand is. Je mag in dit land denken en zeggen wat je wil. Maar geen enkele vrijheid is onbegrensd. Ze eindigt daar waar die van een medeburger in het gedrang komt. ‘The right to swing my fist ends where your nose begins.’ Vrijheid is niet het recht van de sterkste. Daarom is het aanzetten tot geweld, haat, discriminatie en segregatie wel strafbaar.

Het is niet aan een overheid, een regering of politici om te bepalen of een mening door de beugel kan of niet. Laten we daar ver weg van blijven. We leven in een rechtsstaat en dat betekent dat onze onafhankelijke rechterlijke macht in eer en geweten moet oordelen. De enige taak van de politiek is een laagdrempelige toegang tot justitie te garanderen, zodat mensen die zich benadeeld voelen ook hun recht kunnen halen.

Straffeloosheid

Dat is net wat het voorstel van minister van Justitie Van Quickenborne wil bereiken. Want vandaag is dat niet altijd het geval. Het is het hof van assisen dat volgens onze grondwet persmisdrijven - waaronder ook posts op sociale media vallen - moet behandelen. Dat komt de facto neer op straffeloosheid en dat kan geen enkele liberaal goedkeuren. Het gaat hier dus niet over een beperking van de vrijheid van meningsuiting, wel over het toepassen van de huidige wet.

Ondertussen wordt onze democratie geconfronteerd met sociale media waar die haatzaaierij welig tiert in vele donkere hoeken. De nieuwe media zijn naast een ongelooflijke zegen ook een bedreiging voor de democratie gebleken. Te lang heeft big tech zich weinig gemoeid met de inhoud op zijn platformen, in de naam van de 'freedom of speech'. De techbedrijven sloten jaren de ogen voor wat broeide, om dan plots eigenhandig de president van de VS te bannen toen het misliep. Van het ene naar het andere uiterste in sneltempo. Met deze ban van een verkozen politicus weten ze misschien wel waar ze begonnen zijn, maar waar zal dit eindigen?

Marktmonopolies

Hoe moeten we omgaan met de macht en de werking van de socialemediabedrijven? Ten eerste moeten we strijden tegen marktmonopolies, die per definitie nadelig zijn voor de consument. Facebook heeft met al zijn overnames, zoals van Instagram en WhatsApp, een feitelijk monopolie. Het is een goede zaak dat de Amerikaanse overheid die monopoliepositie aanvecht.

Ten tweede is meer transparantie nodig over de werking van deze platformen. Gebruikers moeten meer inzage krijgen in het gebruik van hun data en algoritmes die bepalen wat ze te zien krijgen en wat niet.

Ten derde mogen deze platformen uiteraard eigen huisregels opleggen aan gebruikers, maar moeten ze zich bovenal eenvoudigweg aan de wet houden. En de wet in ons land en bij uitbreiding de EU is duidelijk: aanzetten tot haat, geweld, discriminatie en segregatie is strafbaar. Ze moeten daar dus op toezien op hun platformen.

‘Wat offline illegaal is, is dat ook online.’ Zo vat Europees commissaris voor de Interne Markt Thierry Breton het samen. Hij werkt aan een Digital Services Act die tot meer concurrentie en transparantie moet leiden, maar ook duidelijk maakt aan online platformen hoe ze illegale inhoud op hun netwerken moeten behandelen. Het is hun verantwoordelijkheid om de wetten die in de lidstaten gelden toe te passen. Denk aan het verwijderen van kinderporno, oproepen tot geweld en illegale handel.

Daarbij zijn er ook waarborgen voor personen die hun inhoud onterecht door een platform verwijderd zien. Checks & balances dus. Deze Europese regelgeving zal burgers beter in staat stellen om hun rechten af te dwingen. De EU neemt dus - na de GDPR-wetgeving over de privacy - opnieuw het voortouw om de burgerrechten en onze democratie te beschermen.

Egbert Lachaert, Willem-Frederik Schiltz en Maggie De Block

Voorzitter, fractieleider Vlaams Parlement en Kamerfractieleider van Open VLD