Ons land kan een voortrekker zijn in schepen zonder bemanning

De binnenvaart, een cruciale sector voor de Belgische economie, staat voor grote uitdagingen: de bemanningen zijn schaars, de vloot is verouderd en er is de concurrentie van andere vervoersmodi. Een oplossing om deze sector toekomstbestendig te maken en een voortrekkersrol te spelen in Europa en de wereld ligt in autonome vaart: schepen die dankzij slimme technologieën zonder of met minimale bemanning kunnen varen.

Autonome vaart biedt belangrijke voordelen. Het potentieel van waterstof- of elektrisch aangedreven schepen kan er economisch haalbaar door worden. Autonome vaart maakt het mogelijk extra bedrijfswinst te genereren, wat de inzet van niet-fossiele aandrijfsystemen, ondanks hun hogere kosten, rendabel maakt. Daardoor kunnen we de CO₂-uitstoot van de binnenvaart verminderen en bijdragen aan de klimaatdoelstellingen.

Ook kan autonome vaart het tekort aan bemanningen en schippers oplossen. Zij maken vaak lange uren en verrichten zwaar werk. Met autonome schepen verbeteren we de arbeidsomstandigheden en de veiligheid, waardoor de binnenvaart aantrekkelijker wordt. Dat kan helpen een nieuwe generatie maritieme professionals aan te trekken.

Ook maakt autonome vaart de inzet van kleinere en efficiëntere schepen mogelijk, die beter aangepast zijn aan de vraag en de infrastructuur. Dat bevordert de modal shift naar de binnenvaart, vermindert de congestie op de wegen en verlaagt de kosten van wegvervoer. Voorbeelden zijn zelfvarende containerschepen die perfect geïntegreerd zijn in de logistieke keten, zoals al getest wordt in Antwerpen en Rotterdam.

Het Smart Shipping Programma van De Vlaamse Waterweg stimuleert de ontwikkeling en toepassing van slimme technologieën in de binnenvaart. Het biedt een testomgeving, ondersteunt onderzoeksprojecten en faciliteert samenwerking tussen overheden, kennisinstellingen en de industrie. Om vanuit de testfase te evolueren naar de effectieve implementatie is evenwel nog een hele weg af te leggen.

Het bedrijf Zulu Associates ontwerpt en implementeert autonome en semi-autonome schepen voor de binnenvaart en kustvaart. Zijn Zulu PS-barge, een semi-autonoom binnenschip, heeft al meerdere succesvolle tests achter de rug. Seafar, een andere Belgische pionier, biedt oplossingen voor het op afstand besturen van schepen, waardoor die minder bemanning nodig hebben en de veiligheid en efficiëntie verhogen. Seafar heeft al meerdere autonome en op afstand bestuurde schepen in bedrijf, een tastbaar bewijs van de haalbaarheid van autonome vaart.

De huidige vloot is verouderd en niet duurzaam, met uitzondering van enkele segmenten, zoals de tankvaart. De vervangingsmarkt op Europese schaal omvat waarschijnlijk 4.000 tot 5.000 schepen. Door in te zetten op autonome vaart kunnen we een competitieve vloot onder Belgische vlag, een volledig nieuwe sector van toeleveringsbedrijven en zelfs een nieuwe scheepsbouwindustrie creëren. Door schepen te standaardiseren en in serie te bouwen, kan de productie gerobotiseerd worden, waardoor we competitief in Europa kunnen bouwen.

Markt van 20 miljard

Met 4.000 schepen tegen 5 miljoen euro per stuk spreken we van een nieuwbouwmarkt van 20 miljard euro. Dat biedt een enorme economische kans voor België om zich te profileren als koploper in de scheepsbouw en autonome vaarttechnologie, en die expertise te exporteren naar regio's als Oost-Europa, de VS, India en Zuid-Amerika.

Autonome vaart is dus geen sciencefiction, maar een realistische en rendabele optie voor de binnenvaart. Initiatieven zoals het Smart Shipping Programma en de innovatieve oplossingen van Zulu Associates en Seafar laten zien dat al belangrijke stappen worden gezet, maar er is meer nodig. We hebben een duidelijk en ambitieus beleid nodig dat wet- en regelgeving aanpast, investeringen stimuleert en samenwerking bevordert.

Dit is een unieke kans voor België om een voortrekkersrol te spelen. Die mogen we niet laten schieten.