Langetermijnvisie nodig voor beroep van leerkracht

Tien jaar geleden konden we voor een korte interim-opdracht nog selecteren tussen meerdere kandidaten, nu lukt het vele scholen zelfs niet meer om iemand te vinden voor een opdracht van een volledig schooljaar.

Ik maak me grote zorgen over hoe het bijvoorbeeld met het wiskundeonderwijs verder moet. Als we voor een derde graad van sterke wiskunderichtingen geen master in de wiskunde meer kunnen inzetten, belanden we in een vicieuze cirkel. Hoe hard iemand met een ander diploma ook zijn best doet, het is niet vanzelfsprekend een exacte theoretische opbouw en alle finesses van het vak mee te geven aan net die leerlingen die de volgende generatie wiskundigen kunnen zijn.

Ik kan als wiskundige misschien ook wel Nederlands of geschiedenis geven, maar ik kan helemaal niet dezelfde kwaliteit leveren als een master in Nederlands of een master in de geschiedenis. Dat zou nefast zijn voor de leerlingen.

Het is niet eenvoudig wiskunde aantrekkelijker te maken, temeer omdat er ook geen maatschappelijke stimulans is. Vertellen dat je niet goed bent in wiskunde klinkt populairder dan beweren dat je er een krak in bent.

Bedrijven

Ann Dooms (hoogleraar wiskunde VUB) hield onlangs in 'De afspraak' een opvallend pleidooi: bedrijven moeten zeggen hoe groot hun nood is aan medewerkers met een wiskundige opleiding. Onze maatschappij wordt gedreven door big data. Om die op de juiste manier te benaderen en te gebruiken zijn echte wiskundigen nodig. Bedrijven kunnen een grote rol spelen in de perceptie. Als zij meer studenten overtuigen te kiezen voor een wiskundige opleiding, zullen wellicht ook meer wiskundigen kiezen voor een onderwijsloopbaan.

Het is echter hoog tijd dat de overheid actie onderneemt. Ze moet dat doen op twee sporen: er moet nu een (tijdelijke) oplossing komen voor de huidige problemen, en er moet een langetermijnvisie rond het lerarenberoep komen zodat op termijn weer voldoende sterke onderwijsmensen aangetrokken worden en de kwaliteit van ons onderwijs verzekerd is.

Enkele suggesties. Garandeer dat startende leerkrachten altijd een voltijdse job aangeboden krijgen. Sommigen beginnen noodgedwongen deeltijds en werken zich toch te pletter, anderen starten met een interim-opdracht van enkele weken en vallen daarna weer zonder job. Maak dat zij-instromers onmiddellijk deeltijds kunnen beginnen en voltijds betaald worden als ze lesgeven combineren met een lerarenopleiding en garandeer dat ze hun volledige anciënniteit kunnen meenemen.

Begeleid startende leerkrachten goed via een persoonlijke mentor met een ruime ervaring in het betrokken vakgebied. Elke school heeft nu wel een mentor, maar het aantal uren dat daarvoor is voorzien, is veel te beperkt voor een-op-een relaties.

Schoolopdracht

Maak eindelijk werk van de schoolopdracht voor leerkrachten, zodat elke leerkracht flexibel en in overeenstemming met zijn sterktes kan worden ingezet. Geef directies op die manier de instrumenten om hun school beter te organiseren. We spreken al bijna 20 jaar over zo’n schoolopdracht, maar we staan nog altijd nergens.

Koester haalbare verwachtingen tegenover leerkrachten: de spreidstand van enerzijds leerlingen te laten excelleren en anderzijds continu te remediëren om iedereen mee te krijgen in de gekozen richting is vaak niet vol te houden. Garandeer dat excellente leerkrachten in de klas kunnen excelleren en zich niet moeten verliezen in andere taken.

En kom ten slotte met stimulansen voor scholen (en schoolbesturen) om efficiënter samen te werken en het aanbod van studierichtingen te rationaliseren en te optimaliseren, zodat de beschikbare middelen en leerkrachturen beter ingezet kunnen worden.

Ik zou aan elk van deze items ‘koste wat het kost’ kunnen toevoegen. Die keuzes moeten gemaakt worden om op lange termijn de vruchten te plukken. Niets doen maakt het probleem alleen groter. Als hele lichtingen studenten uitstromen met een onvoldoende basis om uitdagende studies aan te vatten en daarna hooggekwalificeerde jobs in te vullen, zal de rekening veel hoger zijn. Of willen we ook dat soort jobs naar het buitenland zien gaan?

Hele groepen leerlingen krijgen geen les omdat ze geen leerkracht hebben. Daarnaast worden volop gepensioneerde leerkrachten ingezet. Zulke toestanden mogen en kunnen niet blijven duren. Hopelijk belandt dit probleem binnenkort bovenaan op alle politieke agenda’s en wordt snel gehandeld. Ik blijf hoopvol.