Defensiebon van Francken houdt ook risico's in

Minister van Defensie Theo Francken (N-VA) stelt voor een 'defensiebon' in te voeren, een financiële maatregel waarmee burgers rechtstreeks kunnen investeren in de Belgische defensie. Met de opbrengsten van de bon zou de regering de defensie-uitgaven verhogen zonder extra belastingen te moeten heffen. Op het eerste gezicht lijkt dat een innovatief idee, maar wie even terugblikt in de geschiedenis, ziet dat dit voorstel allerminst uniek is.

Ruim honderd jaar geleden, tijdens de Eerste Wereldoorlog, deden de Verenigde Staten al een beroep op het grote publiek om het militaire apparaat te financieren via Liberty Bonds. Burgers konden toen rechtstreeks investeren in staatsobligaties om het Amerikaanse leger te ondersteunen. De overheid presenteerde de aankoop van die obligaties als een patriottische plicht, gekoppeld aan sterke emoties en een gevoel van nationale verantwoordelijkheid. Miljoenen Amerikanen, velen zonder eerdere beleggingservaring, tekenden in op die leningen, aangemoedigd door grootschalige reclamecampagnes, propaganda en persoonlijke verkoop aan de voordeur. Het resultaat was indrukwekkend: 23 miljoen Amerikanen, bijna een kwart van de toenmalige bevolking, investeerden in Liberty Bonds.

Nieuwe beleggers

De massale mobilisatie van burgerkapitaal had diepgaande gevolgen die veel verder gingen dan de oorlog zelf. De Liberty Bonds veroorzaakten een transformatie van het Amerikaanse financiële landschap. Burgers die voorheen hun geld alleen op bankrekeningen parkeerden, maakten nu kennis met beleggen in financiële producten. Het leidde tot een snelle groei van de effectenmarkt in de jaren 1920 en een uitbreiding van het aantal investeringsbanken die focusten op die nieuwe, alledaagse beleggers.

Maar de obligaties hadden ook onverwachte en minder gewenste bijwerkingen. Toen de rente na de oorlog sterk steeg, daalden de marktprijzen van de Liberty Bonds fors, waardoor miljoenen huishoudens geconfronteerd werden met een waardeverlies van hun investering. Dat veroorzaakte onvrede en had zelfs politieke gevolgen. Kiezers keerden zich af van de toenmalige Democratische regering, die zij verantwoordelijk hielden voor hun financiële verliezen, en gaven massaal steun aan Republikeinse kandidaten in de verkiezingen die volgden.

Frustratie

Met die historische les in gedachten is het voorstel van Francken om een defensiebon in te voeren interessant, maar ook niet zonder risico. Op korte termijn kan zo'n obligatie succesvol blijken door burgers een gevoel van betrokkenheid te geven bij het defensiebeleid en de nationale veiligheid. Het verleden leert echter dat de burgerbelegger gevoelig is voor prijsdalingen en renteschommelingen. Wanneer beleggers financiële schade oplopen door economische omstandigheden, zoals een stijgende rente of inflatie, kunnen zij hun frustratie snel richten op politici die hen hebben aangemoedigd te investeren.

Daarnaast roept het idee vragen op over wie precies bereid zal zijn te investeren in dergelijke bonnen. Hoewel het investeringsklimaat in België aanzienlijk verschilt van de situatie van honderd jaar geleden in de VS, blijft de kernvraag dezelfde: hoe bereik je het brede publiek? Zullen vooral de financieel geletterde en vermogende burgers profiteren, of kan dat initiatief daadwerkelijk breed gedragen worden?

Tanks en straaljagers

Kortom, hoewel het idee van een defensiebon een creatieve en potentiële oplossing biedt voor het actuele financieringsvraagstuk rond defensie, mogen we niet vergeten dat vergelijkbare initiatieven elders complexe en langdurige gevolgen hadden, soms positief, soms negatief. Wie vandaag Liberty Bonds koopt, investeert niet alleen in tanks of straaljagers, maar ook in een gevoel van nationaal bewustzijn. Tegelijk plaatst het burgers midden in de grillen van economische en politieke cycli.

Franckens voorstel verdient daarom een diepgaande afweging van mogelijke bijwerkingen, zodat België niet alleen een financiële oplossing vindt voor defensie-uitgaven, maar ook inzicht krijgt in de bredere maatschappelijke en politieke gevolgen.