Van gameboy tot Steve Jobs’ businesscard | Vintage tech is het nieuwe goud

‘Het is Apples allereerste personal computer, in 1976 met de hand gemaakt door Steve Wozniak en in de markt gezet door Steve Jobs. Minder dan tweehonderd zijn er gebouwd, in werkende staat zijn ze nog zeldzamer. Als je er een hebt, is dat een tastbare connectie met Apples legendarische oprichters. De zeldzaamheid en het historische belang in de technologiegeschiedenis maken het model uitzonderlijk gewild’, zegt Bobby Eaton, chief operating officer van RR Auction. Het veilinghuis uit Boston is als een van de weinige ter wereld gespecialiseerd in vintage computers, telefonie en game memorabilia, kortweg vintech.

Exact een jaar geleden haalden ze het wereldnieuws, toen ze een handgesigneerde businesscard van Steve Jobs uit 1983 verkochten voor 181.000 dollar. Een heel duur stukje karton, zelfs voor een van de invloedrijkste ondernemers uit de twintigste eeuw.

‘Ik zag de markt voor vintage computers en videogames op Catawiki in vier jaar tijd verdubbelen. En ik zie de interesse nog verder toenemen in de toekomst. Ook bij vrouwen trouwens’, zegt Toby Wickwire, vintechexpert bij de onlinemarktplaats Catawiki. ‘Vroeger was vintech iets voor nerds die hun geschiedenis kenden, nu wordt het mainstream. Zelfs grote veilinghuizen springen op de kar.’

Dat klopt: Christie’s veilde in 2024 nog een Apple-1 voor 945.000 dollar, weliswaar uit de privécollectie van Paul Allen, de medeoprichter van Microsoft. Die mythische ‘provenance’ hielp natuurlijk de prijs stuwen. Maar het is precies bij zulke pioniers dat je die vroege stuff moet zoeken. ‘Veel unieke artefacten komen rechtstreeks van Apple-werknemers, die mee sleutelden aan de innovaties uit de pioniersjaren’, zegt Eaton. ‘Andere items komen van early adopters en verzamelaars die de stukken jaren zorgvuldig bijhielden.’

Peter Hinssen, de Belgische techondernemer, bestsellerauteur en wereldwijd gevraagde keynotespreker, is een goeie klant bij RR Auc­tion. Al jaren bouwt hij gepassioneerd aan een grote verzameling vintage Apple-artefacten. ‘Mijn collectie is top drie in Europa, top tien in de wereld. De grootste privécollectie, het Apple Museum, is ondergebracht in een oude supermarkt in Warschau. Ik kocht een kerk in Mater, Oudenaarde, die ik omdoopte tot mijn Apple Chapel. Daar staan stukken uit de hele geschiedenis van Apple, van 1976 tot nu’, zegt hij. ‘Computers, prototypes, handleidingen, software, jaarrapporten, marketingmateriaal: mijn hobby is zwaar uit de hand gelopen. Alles begon in 1981, toen ik begon te programmeren op een Apple-2. Vanaf 1984 hadden wij thuis altijd Apple-computers. Nooit heb ik iets weggegooid. Sinds 2000 ben ik intensief beginnen te verzamelen.’

Hinssen heeft geen curator in dienst die zijn collectie beheert. Als er een rondleiding is in zijn Apple Chapel, doet hij die het liefst zelf. ‘Er is al een paar keer een rookpluim­pje uit een oude Apple gekomen toen ik die vol trots aanzette voor mijn bezoekers. Dan voel ik mijn maag ineenkrimpen en denk ik bij mezelf: hoeveel geld is hier weer in rook opgegaan? Sowieso zegt mijn vrouw altijd: “Je had beter Apple-aandelen gekocht in plaats van Apple-brol.” Ze heeft misschien wel gelijk.’

De focus van Hinssens collectie ligt op de beginperiode 1976 tot 1997. Maar een Apple-1 ontbreekt nog. ‘Dat zou het sluitstuk van de verzameling moeten worden’, zegt hij. ‘Naar volledigheid streef ik niet. Ik heb het moeilijk om stukken te verzamelen die ik niet mooi vind. Als je een oude Mac uit 1984 openschroeft, staat aan de binnenkant de handtekening van de mensen die hem gemaakt hebben. Dat geeft me kippenvel. Het gekke is: de zeldzaamste Apple-items waren commercieel de grootste flops. Mijn favoriete object is de Apple Lisa, de eerste grafisch computer met een muis. Ik heb er vier intussen, ook al zijn er zeer weinig van gemaakt en verkocht. De stock die overbleef, is destijds vernietigd. Apple dumpte die computers in de woestijn in Utah. Daarom zijn er bijna geen meer te vinden.’

‘Hé, in de videogamewereld doet een gelijkaardig verhaal de ronde’, zegt de Belgische gamespecialist Ben Allossery. ‘Toen het spel ‘E.T. The Extra-Terrestrial’ compleet flopte in 1982, begroef uitgever Atari de resterende honderdduizenden stuks in New Mexico. Tijdens opnames voor een documentaire over Atari is in 2014 een deel van die voorraad weer opgedoken. En nu is dat spel collectible, ook al was het een van de slechtste ooit.’

Antiquair Luca Cableri gelooft absoluut in vintech als nieuw ‘verzameldomein’. ‘Ik heb al meermaals geboden op een Apple-1 en op memorabilia van Steve Jobs. Maar ze zijn gigantisch duur geworden’, zucht hij. Met zijn galerie Thea­trum Mundi in Arezzo is hij gespecialiseerd in hedendaagse curiositeitenkabinetten. Vanaf de vijftiende eeuw verzamelden gekroonde hoofden en intellectuelen kunstobjecten, die ze samenbrachten in een zogenaamde ‘Kunstkammer’. Schelpen, mineralen, meetinstrumenten, opgezette dieren, wereldbollen, rariteiten: een wonderkamer moest encyclopedische kennis, rijkdom en wereldwijsheid uitstralen. Maar het was vooral een vat vol verhalen. Over ontdekkingsreizen, over exotische dieren of volkeren die niemand ooit gezien had, over technologische doorbraken in de scheepvaart. ‘Als ik voor verzamelaars een hedendaagse wonderkamer samenstel, verwerk ik daar ook graag nieuwe artefacten in, die in onze tijd geschiedenis schreven. Het originele pak uit de ‘Batman’-film uit 1989 bijvoorbeeld. Of een moonboot van Buzz Aldrin, die hij droeg op de maanexpeditie van Apollo 11. Een Apple-1 past daar ook perfect in.’

Artefacten uit de computer-, game- en telecomgeschiedenis zijn niet zo moeilijk te vinden. Catawiki, eBay of rommelmarkten zijn nog steeds een goeie bron. Wat is de belangrijkste tip voor een beginnende verzamelaar? Doe de doos niet open. Er wordt veel zotter geboden op computers, telefoons, spelletjes of consoles als die nog in de originele verpakking zitten. ‘Het karton en piepschuim errond zijn meer waard dat het game zelf’, zegt Jeroen Wittevrongel van Games & Co. In zijn winkel in Oostende komen verzamelaars van over heel Europa retrogames, vintage arcadekasten en zeldzame flipperkasten kopen. ‘Maar ik verkoop ook online, waar ik 15.000 stuks op stock heb’, zegt hij. ‘Voor populaire consoles als Nintendo 64 of Super Nintendo of spelletjes als ‘Mario’, ‘Zelda’ of ‘Pokémon’, waar miljoenen exemplaren van zijn verkocht, gaan de prijzen door het dak als ze nog ‘sealed’ zijn.’ Het duurste ongeopende spel ooit, ‘Super Mario Bros’ uit 1985, is in 2021 verkocht voor maar liefst twee miljoen dollar. Een gesealde kopie van ‘Super Mario 64’ voor Nintendo 64 haalde in 2021 anderhalf miljoen. ‘Vintech is zeker interessanter dan een spaarboekje’, zegt Wittevrongel. ‘Een gameboy met ‘Tetris’ in de fabrieksverpakking is nu 1.500 euro waard en volgend jaar stijgt dat zeker naar 2.000 euro. Maar pak je zo’n vintage stuk uit, dan daalt de waarde meteen drastisch.’

Games & Co is specialist in zeldzame games en moeilijk vindbare versies. Maar ook in arcadekasten en flipperkasten. ‘Sinds de coronapandemie is de prijs verdriedubbeld. Een ‘The Addams Family’-flipperkast kostte indertijd 1.500 euro, nu al 9.000 euro. Er zijn zelfs beleggingsgroepen die ermee speculeren.’ De duurste games uit zijn aanbod ziet Wittevrongel momenteel vertrekken naar het Midden-Oosten. ‘In de Emiraten kennen ze die gamecultuur niet waarmee we in Europa, Japan en de Verenigde Staten zijn opgegroeid. Mensen met grote budgetten halen daar die geschiedenis nu in.’

De Belg Thijs Bastiaens had tot voor kort een van de grootste privécollectie games van Europa: 12.000 stuks, het gros nog in de originele doos. ‘Heel mijn verzameling is intussen opgekocht door de Zweedse miljardair Lars Wingefors. Hij is de CEO van Embracer Group, een consortium van bedrijven in de game- en entertainmentindustrie. Ik ben benaderd door zijn team om mijn collectie te laten opgaan in hun archiefmuseum, het zogenaamde Embracer Games Archive.’

Particuliere en publieke musea kopen intussen ook actief vintech aan. ‘Nintendo opende zijn eigen museum in Kyoto, waar ze van alle historische spelletjes en consoles minstens één exemplaar hebben. In het Nederlandse Zoetermeer is er ook een gamemuseum geopend, waar ze vrijwel alle consoles hebben’, weet gamespecialist Allossery. ‘Musea bieden geregeld mee in onze veilingen’, bevestigt Eaton van RR Auction. ‘Ze zoeken belangrijke stukken om hun collecties en tentoonstellingen mee te verrijken. Ze zien bijvoorbeeld Apple-memorabilia als iets heel waardevols, omdat het levendig het verhaal van de digitale revolutie vertelt. Het betrekt bezoekers actief bij de technologiegeschiedenis. Onze kopers van vintage-computermemorabilia zijn vaak succesvolle techondernemers, Silicon Valley-executives en privéverzamelaars. Meestal babyboomers die wat geld ter beschikking hebben. Het zijn mensen die vaak een persoonlijke herinnering hebben aan die pioniersperiode van personal computing.’

‘Heel die markt teert op nostalgie’, zegt ook Yves Kerwyn, een gepassioneerd Microsoft-expert én verwoed Commodore 64-verzamelaar. De kelder van zijn privéwoning is omgevormd tot een mancave van tien bij vier meter, waar hij zijn verzameling onderbracht. ‘Ik ben geboren in 1971. De computers uit mijn jeugd waren nog volledig te bevatten. Nu niet meer. Ik ben zo iemand die bij het lezen van Bill Gates’ trilogie al tranen in de ogen krijgt bij de proloog. Ik herken mezelf zo hard in wat die man al deed op zijn dertiende. Veel mensen die ooit bij Microsoft werkten, zijn met een Commodore 64 begonnen. Bij mij was het ook zo. Maar pas na zeventien jaar bij Microsoft gewerkt te hebben, ontdekte ik dat de Basic-programmeertaal op mijn Commodore 64 door Bill Gates zelf is geschreven. Als ik mijn Commodore 64 dus opstart, communiceer ik via Microsoft Basic van Gates. Dat is live computergeschiedenis die zich voor je ogen ontrolt. Dat heeft mijn verzamelwoede echt aangewakkerd.’

De waarde van Kerwyns collectie is niet te vergelijken met die van Peter Hinssen, een vriend trouwens. ‘Een werkende Commodore vind je al voor honderd à tweehonderd euro. Als hij niet vergeeld is, kan hij iets duurder zijn’, zegt hij. ‘Ze zijn betaalbaar, dus permitteer ik het mij om er ook aan te sleutelen. Je kunt er vandaag veel meer mee doen dan in de jaren 80. Ik heb in mijn Tesla en op mijn smartphone software van Commodore geïnstalleerd. In de kerst­vakantie kocht ik Märklin-modelbouwtreintjes, die ik nu aanstuur met mijn Commodore. Je merkt het: ik ben erdoor geobsedeerd. Ken je van die mensen die ‘s avonds nog even in hun garage gaan kijken naar hun oldtimers? Wel, ik doe dat met mijn Commodores. Dan pas kan ik gelukkig slapen.’