België is toe aan inhaalbeweging voor ketenzorg bedrijven

Acht jaar na de ramp met de textielfabriek van Rana Plaza in een buitenwijk van de Bengaalse hoofdstad Dhaka heeft de modesector, net als veel andere sectoren, de bocht naar een duurzamer en ethischer zakenmodel nog niet ingezet. Het gaat over producten die dagelijks in onze winkelkar terechtkomen: van kledij, chocolade tot smartphones en de margarine op onze boterham.

Een groot deel van onze producten blijft made in misery. Tal van bedrijven ontlopen elke verantwoordelijkheid voor schendingen die zich voordoen in hun internationale ketens. Naar schatting 45,8 miljoen volwassenen zijn het slachtoffer van moderne slavernij. Wereldwijd werken 160 miljoen kinderen illegaal, van wie 79 miljoen in gevaarlijke omstandigheden. Ook het milieu lijdt, onder meer door de productie van grondstoffen zoals palmolie, cacao en koffie. Het verven van stoffen in de kledingindustrie veroorzaakt ernstige milieuschade.

De hoorzitting komt er naar aanleiding van het wetsvoorstel over ‘zorgplicht’. Dat wil alle ondernemingen die in België gevestigd of actief zijn verplichten risico’s op schendingen van mensenrechten, arbeidsnormen en het milieu op te sporen, te voorkomen en indien nodig de schade te herstellen, in de hele productie- en toeleveringsketen.

Geloofwaardigheid

Er staat veel op het spel. Niet alleen voor de miljoenen werknemers die in onveilige omstandigheden en tegen hongerlonen onze producten maken. Ook de geloofwaardigheid van de CEO’s van (Belgische) ondernemingen. Gelukkig geniet wetgeving rond due diligence ook de steun van veel Belgische bedrijven. In februari overhandigden liefst 60 een officiële brief aan de federale ministers Pierre-Yves Dermagne (PS) en Meryame Kitir (Vooruit), waarin ze, met het modebedrijf JBC op kop, oproepen tot een Belgische wet over verplichte ketenzorg.

Ook de reputatie van België staat op het spel. Onze buurlanden gaven al het goede voorbeeld. Frankrijk nam in 2017 een ‘loi relative au devoir de vigilance’ aan. In 2019 kwam Nederland met een wet zorgplicht kinderarbeid. Enkele maanden geleden nam het Duitse parlement wetgeving over verplichte ketenzorg aan.

Ook op Europees niveau zien we vooruitgang. In 2020 beloofde onze landgenoot Didier Reynders (MR), Europees Commissaris voor Justitie, werk te maken van wetgeving over verplichte ketenzorg. Zelfs de bedrijfswereld lijkt dat toe te juichen. Bedrijven lijken de schendingen van mensenrechten en de oneerlijke concurrentie moe te zijn. Met het stemmen van de wet over zorgplicht zou België een inhaalbeweging maken.

Rekenen op de vrijwillige aanpak van bedrijven werkt niet, blijkt uit een studie van de Europese Commissie, die aantoonde dat slechts 37 procent van de bedrijven aan ketenzorg doet. De bedrijven die zich niets aantrekken van mogelijke schendingen in hun ketens doen maar op. Zonder enige straf.

Benetton

Er zijn ook veel misverstanden, zoals de angst dat zorg dragen voor de keten bedrijven veel geld zou kosten, terwijl de geschatte kostprijs voor kmo’s maar 0,14 procent van de omzet zou bedragen en slechts 0,009 procent voor multinationals.

Daarnaast zijn sommige consumenten bang dat producten duurder zouden worden. Ook dat zal niet snel gebeuren. Het is voor een bedrijf goedkoper schendingen te voorkomen door aan ketenzorg te doen dan de schade achteraf te moeten herstellen. Benetton betaalde na grote maatschappelijke druk 1,1 miljoen dollar aan de compensatieovereenkomst van Rana Plaza. Daarmee vergeleken is de jaarlijkse kostprijs van het lidmaatschap van het Bangladesh Akkoord, dat afgesloten werd om gelijkaardige fabrieksrampen te voorkomen, bescheiden. Aparte cijfers per bedrijf zijn niet bekend, maar de kostprijs voor de bedrijven met de meeste productie in Bangladesh bedraagt hoogstens 300.000 dollar per jaar.

Hoodie

Verder wordt de prijs van een product eerder bepaald door de winstmarge van een bedrijf dan door de loonkosten van een arbeider. De Schone Kleren Campagne maakte een berekening voor een hoodie van een groot merk. Daaruit bleek dat de opgetelde lonen in alle stadia van het productieproces amper 7,8 procent van de winkelprijs bedroegen.

De sleutel tot verandering zijn wetten die bedrijven verplichten tot ketenzorg. Zoals de Europese Raad stelt, zijn crisissen zoals de huidige pandemie een test voor de mensenrechten. Die rechten respecteren zal centraal staan in een duurzaam herstel van onze economie. We roepen zowel de Europese Unie als het Belgische parlement op sterke wetgeving over verplichte ketenzorg te maken, opdat rampen als Rana Plaza nooit meer gebeuren.