Nucleaire miljardenspaarpot gaat op zoek naar rendement

De voorzieningen die de energiereus Engie, de uitbater van de Belgische kerncentrales, opzijzet voor de toekomstige ontmanteling van de nucleaire centrales en de berging van het kernafval kenden een moeilijk jaar. De beleggingsportefeuille in Engies nucleaire spaarpot Synatom noteerde eind vorig jaar met een minwaarde van 423,4 miljoen euro. Toch maakt Engie zich geen zorgen. ‘Het gaat om langetermijnbeleggingen’, zegt woordvoerster Hellen Smeets. ‘Negatieve jaren zoals 2022 zullen op termijn gecompenseerd worden door positieve jaren.’

Waarin investeert Synatom?

De beleggingen van Synatom zitten verspreid over vier fondsen, twee Belgische en twee met zetel in Luxemburg. In totaal investeerden die al voor 7 miljard euro in aandelen en obligaties, met de bedoeling voldoende rendement te halen om straks de ontmanteling van de Belgische kerncentrales en de berging van het kernafval te financieren.

Synatom gebruikt verschillende risicoprofielen. Voor de voorzieningen voor de ontmanteling van de kerncentrales, waarvan de eerste grote schijven in de tweede helft van dit decennium al beschikbaar moeten zijn, mikt het op een verhouding van 35 procent aandelen en 65 procent obligaties. Die portefeuille moet een gemiddeld jaarlijks rendement van 2,5 procent halen.

Voor de berging van het kernafval ligt de horizon verder weg in de tweede helft van deze eeuw, wanneer de bouw van een ondergrondse bergingsinstallatie normaal van start moet gaan. Voor die voorzieningen hanteert Synatom een verhouding van de helft aandelen en de helft obligaties. Het mikt daar op een jaarlijks rendement van 3,25 procent.

Het merendeel van de posities wordt op de internationale financiële markten verhandeld, maar een bijzondere rol is weggelegd voor het Belgische infrastructuurfonds I4B. Daarmee investeert Synatom samen met de federale investeringsmaatschappij SFPIM en de verzekeraar AG in Belgische infrastructuurprojecten, zoals de uitrol van glasvezel door Proximus.

Bij de oprichting in 2018 was het de intentie te evolueren naar een Belgisch infrastructuurfonds van 150 miljoen euro. Na een kapitaalronde eerder deze maand van 25 miljoen euro zit I4B aan een kapitalisatie van net geen 100 miljoen euro.

Waarom groeit de beleggingsportefeuille van Synatom plots zo snel?

Synatom was jaren een nagenoeg slapend vehikel waarin de nucleaire voorzieningen gestaag aangroeiden tot intussen 17,3 miljard euro. Maar slechts een beperkt deel van dat geld stond daadwerkelijk ‘op de rekening’. Synatom mocht historisch het gros van de middelen uitlenen aan moederbedrijf Engie dat er wereldwijd energieprojecten mee financierde. Die afhankelijkheidspositie leidde tot grote argwaan in de Wetstraat. Als Engie ooit in slechte papieren kwam, dreigde Synatom als een lege doos achter te blijven, waarna de belastingbetaler voor de miljardenfactuur zou moeten opdraaien.

Daarom is afgesproken dat Engie de leningen stapsgewijs moet terugbetalen, een verplichting die een jaar geleden door minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) werd verankerd in een aangescherpte wet op de nucleaire voorzieningen.

De resterende 2,9 miljard euro openstaande leningen voor het kernafval moet Engie tegen eind 2025 terugbetalen. De 3,9 miljard euro voor de ontmanteling van de kerncentrales moet tegen eind 2030 op de rekening van Synatom staan. Engie hangt daarbij vast aan een strak afbetalingsplan. De Franse energiereus loste vorig jaar al 1,6 miljard euro af en ook dit jaar is de betaling van eenzelfde schijf voorzien.

Het betekent dat Synatom in een razend tempo cash binnenkrijgt, die het als een goede huisvader moet herbeleggen met een investeringshorizon van vele decennia. Het krijgt daarbij almaar meer de allures van een soort ‘pensioenfonds voor kernenenergie’, waarbij heel wat financiële profielen werden aangetrokken om de beleggingsportefeuille te beheren.

Synatom investeerde vorig jaar bijna 2 miljard euro in aandelen en obligaties, waarmee de beleggingsportefeuille aandikte tot meer dan 7 miljard euro. De komende jaren zal de portfolio in hetzelfde tempo doorstomen, waarmee Synatom uitgroeit tot het grootste beleggingsfonds van België.

Zit er genoeg geld in Synatom?

Dat na een uiterst moeilijk beleggingsjaar in 2022 de Synatom-portefeuille tegen een papieren minwaarde aankijkt, toont welke risico’s ermee gemoeid zijn. Terwijl de verschillende Synatom-fondsen in 2021 nog rendementen haalden van 5,7 tot 14,1 procent, keek de beleggingsportefeuille in 2022 aan tegen een negatieve return van 13,6 procent. Aan de ene kant stonden de aandelenmarkten zwaar onder druk door de geopolitieke en economische strubbelingen terwijl vooral ook de obligatiemarkten te lijden hadden onder de oplopende rentes.

Engie zegt dat die tegenvaller gecompenseerd zal worden door betere jaren in de toekomst. Toch toont het aan hoe fragiel de doelstelling is gemiddeld voldoende rendement te halen om de nucleaire sanering te kunnen financieren.

Een klein verschil in de verwachte inflatie, het jaarlijks rendement of het toekomstige kostenplaatje voor de ontmanteling en de berging van het afval kan daarbij een grote impact hebben op hoeveel vandaag gereserveerd moet worden. De toezichthoudende Commissie voor Nucleaire Voorzieningen oordeelde eind vorig jaar nog dat Engie net geen 3 miljard euro extra provisies moest aanleggen, een beslissing die het bedrijf heeft aangevochten.

De vraag welk bedrag juist nodig is, lijkt pertinenter dan ooit met de onderhandelingen over de levensduurverlenging van de kerncentrales Doel 4 en Tihange 3. In ruil kreeg Engie van de regering de toezegging dat er een maximumfactuur zal komen voor de berging van het afval, bestaande uit de huidige kostenraming plus een risicopremie. De deal die in de lucht hangt, moet er uiteindelijk toe leiden dat Engie een streep kan trekken onder zijn verplichtingen en haar Synatom-middelen voor het kernafval kan overdragen aan de overheid.