Tientallen gemeenten verliezen tot de helft van hun bushaltes van De Lijn

De Lijn werkt al langer aan een ingrijpende hervorming die de dienstverlening tussen woonkernen en andere belangrijke knooppunten moet verbeteren door de bussen en trams op die routes sneller, frequenter en betrouwbaarder te laten rijden. De keerzijde is dat reizigers die naar buitenwijken of verder afgelegen gebieden willen pendelen aangewezen zijn op flexibel vervoer met belbussen, al dan niet in combinatie met deelauto’s, -fietsen, -scooters en -steps.

Na een eerste stap afgelopen zomer volgt op zaterdag 6 januari de tweede, cruciale fase in de hervorming. Daarmee zou zowat 90 procent van alle geplande aanpassingen doorgevoerd zijn. In de nieuwe dienstregeling wordt niet alleen met lijnnummers en tijdschema’s geschoven, maar wordt ook fors in het aantal bushaltes gesnoeid.

Over heel Vlaanderen worden meer dan 6.100 haltes geschrapt, terwijl er ruim 2.300 opstapplaatsen bijkomen. Dat blijkt uit een analyse van De Tijd op basis van de aankondigingen voor reizigers op de website en in de routeplanner van De Lijn. Vanaf volgende week bedient de openbaarvervoermaatschappij volgens haar routeplanner netto zo’n 3.800 haltes minder. In eerdere communicatie sprak De Lijn nog over een verlies van iets meer dan 3.200 haltes.

In bijna twee op de drie steden en gemeenten in Vlaanderen ligt het aantal haltes na de hervorming lager dan vandaag. Vooral in West-Vlaanderen, Limburg en gemeenten in de Vlaamse Ardennen zijn de verschillen uitgesproken. 30 gemeenten verliezen meer dan een derde van het aantal opstapplaatsen, in 15 gaat het om een verschil van ruim 40 procent.

Het Oost-Vlaamse Zele, tussen Lokeren en Dendermonde, wordt verhoudingsgewijs het hardst getroffen: van de 73 haltes worden er 51 geschrapt. Daartegenover staan amper 8 nieuwe opstapplaatsen. Netto neemt het aantal haltes dus af met 59 procent. In Laakdal, in de Antwerpse Kempen, en in het West-Vlaamse Koekelare beschikken reizigers na de kerstvakantie over de helft minder bushaltes.

In absolute cijfers verliest de Limburgse provinciehoofdstad Hasselt netto de meeste bushaltes (-119). Geel en Sint-Niklaas (elk -101), Kortrijk (-94) en Balen (-91) vervolledigen de top vijf. In een zeventigtal steden en gemeenten neemt het aantal bushaltes toe na de hervorming.

Nieuw is vooral flex

Het leeuwendeel van de nieuwe opstapplaatsen voorziet na de hervorming uitsluitend in zogenaamd flexvervoer. Aan die haltes stopt enkel op aanvraag een bus. Dat ‘vervoer op maat’-systeem vult het basisschema met vaste lijnen aan. Van 30 dagen tot 30 minuten voor vertrek kunnen reizigers online of telefonisch een rit boeken. Ze krijgen dan een tijdvenster van een halfuur toegewezen waarin een belbus of taxi van een externe partner hen komt oppikken. Na de hervorming zal ongeveer een kwart van alle opstapplaatsen een flexhalte zijn.

De Lijn-CEO Ann Schoubs gaf bij de presentatie van het nieuwe plan aan dat bushaltes voornamelijk verdwijnen door het ‘rechter trekken’ van lijnen tussen kernen van steden en gemeenten. Ook aan plaatsen waar weinig mensen op- of afstappen wordt gesleuteld. De Lijn kreeg voor de uitwerking van de vervoersplannen geen extra middelen van de Vlaamse overheid.

De lokale vervoersregio’s, waarin politieke vertegenwoordigers van de steden en gemeenten zitten, hebben de nieuwe plannen goedgekeurd. Toch kwam de ingrijpende hertekening van het aanbod al herhaaldelijk onder vuur te liggen, zowel in gemeenteraden als in het Vlaams Parlement. De regeringspartij CD&V toonde zich onlangs nog kritisch voor de plannen van Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open VLD).

Communicatie

De reizigersorganisatie TreinTramBus erkent dat De Lijn beter over de wijzigingen gecommuniceerd heeft dan bij de eerste fase, maar maakt zich niettemin grote zorgen. ‘Het wordt afwachten voor welke reizigers dit een stap vooruit is’, zegt woordvoerder Kees Smilde. ‘We verwachten alleszins chaos en een tsunami aan klachten.’ Op zijn website heeft TreinTramBus een meldpunt voor reizigers opgericht. ‘Bij de eerste fase werden sommige aanpassingen teruggedraaid en haltes die initieel verdwenen later toch weer ingevoerd. We verwachten dat het nu ook zo zal lopen.’

Zowel De Lijn als minister Peeters beloofde eerder al de impact van de hervorming nauwgezet op te volgen en bij te sturen waar nodig. ‘Al roepen we wel op om de uitgewerkte plannen eerst een kans te geven’, aldus de minister. Woensdag herhaalde De Lijn-topvrouw Schoubs de belofte om snel te evalueren, in een reactie op het nieuws van De Tijd. 'Het is vooral belangrijk dat we kunnen starten met het nieuwe net', zegt ze. 'Indien nodig kunnen er haltes bijkomen of kan de route van bepaalde bussen aangepast worden.' Hoe snel dat schakelen kan gebeuren, hangt af van de ingreep. 'Een extra flexpaal is snel geplaatst. Een extra route inzetten, zal langer duren', aldus Schoubs.

In 2022, het jaar met de recentste cijfers, vervoerde De Lijn iets meer dan 245 miljoen reizigers. Dat cijfer ligt bijna 30 procent onder het niveau van voor de coronapandemie. In 2023 lag het aantal passagiers volgens de voorlopige statistieken iets hoger, maar op de finale jaarcijfers is het nog wachten. De Lijn heeft het merkbaar moeilijker dan de Brusselse MIVB of de treinmaatschappij NMBS om reizigers aan te trekken.