Schaduw van burgemeester Lippens hangt over wanbeheer in Knokke-Heist

‘De situatie wordt behoorlijk surreëel en triest. Ik ben getuige van een dovemansgesprek en ik kan niet langer zwijgen.’ De leden van de meerderheidspartij Gemeentebelangen (GBL) in Knokke-Heist ontvingen deze week een lange, emotionele e-mail van Valery Lippens. De zoon van de legendarische oud-burgemeester Leopold Lippens kaartte de ‘diepe ontevredenheid’ die in de gemeente leeft aan.

Knokke-Heist kwam het voorbije jaar voortdurend slecht in het nieuws. Kris Demeyere, de eerste schepen die vorige maand opstapte, speelde daarin vaak een hoofdrol. Uit een forensisch onderzoek van de dienst Audit Vlaanderen, waarover De Tijd deze week berichtte, bleek dat de gemeente het voorbije decennium voor 2,4 miljoen euro leasewagens bestelde in de autogarage van de schepen. Volgens Audit Vlaanderen had Demeyere een belangenconflict en bevond hij zich mogelijk in een staat van belangenvermenging.

De Vlaamse audit, de derde in vier jaar, geeft ook een inkijk in de amateuristische werkwijze van de gemeentelijke administratie. Ambtenaren leken geen enkele factuur deftig te controleren, stuurden Demeyere offertes van zijn concurrenten door en hadden geen enkele bedenking bij de dubbele pet van de schepen. Vorige week plaatste Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open VLD) het gemeentebestuur onder verscherpt toezicht. Vrijdag kondigde de gemeente maatregelen aan om in de toekomst fouten te vermijden.

Demeyere is zich van geen kwaad bewust. De autohandelaar noemde de audit in een reactie ‘onnauwkeurig, tendentieus en disproportioneel’. In het meer dan 120 bladzijden lange document geeft de oud-schepen amper blijk van zelfkritiek. Voor de lokale oppositieleidster Cathy Coudyser (N-VA) staat de audit daarentegen symbool voor ‘een totale systeemcrisis’ in Knokke-Heist. ‘Er is bij iedereen een totale normvervaging’, schreef het Vlaams Parlementslid in een persbericht. Coudyser hekelde de ‘uitwassen van een bestuur met een absolute meerderheid van één partij die meer dan 40 jaar bestuurt, met politici die in dat systeem opgroeien en met een ambtenarij die niet meer alert is.’

Heilig

Ook een voormalig lid van de meerderheid legt een directe link met de vroegere burgemeester. ‘Wat nu gebeurt, is het gevolg van Lippens die zich 40 jaar alles permitteerde’, zegt het voormalige gemeenteraadslid, dat anoniem wil blijven. 'Lippens zei: 'We hebben dat altijd zo gedaan, niemand gaat dat zien en de mensen zijn allemaal gelukkig'.'

Leopold Lippens werd in 1979 burgemeester van Knokke-Heist en bleef dat tot zijn overlijden twee jaar geleden. De rebelse graaf, die zich graag met Tijl Uilenspiegel vergeleek, had een duidelijk visie. Hij wilde Knokke-Heist uitbouwen tot het Monaco van België. Onder zijn leiding groeide de kustgemeente uit tot een mondaine plek waar de rijkste Belgen graag zien en gezien worden.

Lippens regeerde autoritair. Beslissingen nam hij en petit comité. Het schepencollege was vaak niet op de hoogte. De administratie schikte zich decennialang naar de grillen van de burgemeester. ‘Na de val van Nicolae Ceaușescu (de Roemeense dictator die in 1989 werd geëxecuteerd, red.) zeiden mijn vrienden dat ik nu de laatste dictator van Europa was’, grapte Lippens graag.

Lippens kreeg weinig met verzet af te rekenen. In de gemeenteraad liet hij zich omringen door families die hun mandaat van generatie op generatie doorgaven. Partijtoppers van de bevriende CD&V in Brussel durfden nooit tegen hem in te gaan. Lippens voelde zich beschermd door het gerecht. Ook in het rijke Zoute durfde niemand de burgemeester te bruuskeren.

‘Er hing een bepaalde schrik voor Lippens’, erkent een lokale ondernemer, die anoniem wil blijven. ‘Hij kon bijzonder hard slaan.’ Als een miljonair tegen zijn kar reed, dreigde Lippens hem te royeren als lid van de Royal Zoute Golf Club, waarvan hij de voorzitter was. 'Hij kwam het golfterrein opgelopen en zei: 'Ik smijt u buiten'.' Tegelijk rekende Lippens, wiens familie bij het Fortis-debacle veel geld verloor, op faveurs en invitaties van rijke zakenlui om zijn liederlijke levensstijl te ondersteunen.

Rond Lippens hing altijd een zweem van belangenvermenging. Tot 2007 combineerde hij zijn ambt met een bestuurdersfunctie bij het familiale vastgoedbedrijf Compagnie Het Zoute, dat steevast goed bediend werd. In 2019 berispte Audit Vlaanderen Lippens omdat hij als burgemeester aanwezig was bij een discussie over de Tolpaertpolder, waar zijn familie vastgoedbelangen heeft.

Toch was en is Lippens heilig in Knokke. Aan de muur van een bekend restaurant op de Zoutelaan hangt nog altijd een immens portret van de overleden burgemeester. De omerta over zijn doen en laten heeft een eenvoudige reden: geld. De vastgoedprijzen in Knokke-Heist zijn de voorbije decennia door het dak gegaan, waardoor ‘KH’ vandaag de duurste gemeente van Vlaanderen is. Iedereen die in Knokke een appartementje of een lapje grond had, is steenrijk geworden door de verkoop ervan. En dat is allemaal te danken aan Leopold Lippens.

‘Vroeger hadden we een bijna maagdelijke situatie, met een burgemeester die de gemeente streng, misschien wat autoritair in goede banen leidde’, zegt graaf Paul Buysse, bewoner van het Zoute en de geestelijke vader van de Code Buysse over behoorlijk bestuur bij bedrijven. ‘Knokke-Heist is een sterke gemeente met veel potentieel, maar ik denk niet dat Knokke-Heist het mekka van de corporate governance is.’

Man van het volk

Het overlijden van Lippens in 2021 veranderde alles in Knokke-Heist. Ondanks zijn terminale ziekte klampte de burgemeester zich tot de laatste dag aan zijn sjerp vast. Onder het motto verdeel en heers duidde hij nooit een kroonprins aan.

Na Lippens’ dood kroonde eerste schepen Piet De Groote zich tot burgemeester. De Heistenaar profileert zich graag als eenvoudige bakkerszoon en man van het volk, al was zijn vader 20 jaar schepen onder Lippens en actief in de vastgoedontwikkeling. De advocaat toont zich erg gevoelig voor de wereld van het grote geld. ‘Gisteren zat ik met 5 miljard aan tafel’, pochte De Groote onlangs in het schepencollege.

De nieuwe burgemeester wordt als een zwak figuur gezien. Zijn gebrek aan luisterbereidheid leverde hem de weinig flatterende bijnaam Poetin De Groote op. ‘Leopold Lippens wordt vaak weggezet als een dictator’, zegt een schepen die met hem samenwerkte. ‘Maar hij luisterde en had goede antennes.’ Velen omschrijven de graaf als iemand die met mensen van allerlei slag omkom, die ideeën toetste en introk als hij niet genoeg steun voelde. Lippens schold mensen de huid vol, maar belde hen twee uur later terug om te zeggen dat ze gelijk hadden.

Terwijl Lippens de gemeente strak regeerde, lijkt De Groote eerder een keizer zonder kleren. Bij de lijst GBL, die in 2018 ruim 70 procent van de stemmen haalde, is rebellie uitgebroken. Recent verkoos de fractie achter de rug van de burgemeester Tine Gobert als vervangster van schepen Demeyere, nadat De Grootes voorkeurskandidate was weggestemd. Dat De Groote zijn verbrande vriend Demeyere blijft verdedigen en Audit Vlaanderen deze week aanviel in De Standaard ('Een moordenaar heeft meer rechten dan een gewone schepen'), leidt tot grote ergernis bij partijgenoten die zich van het oude gefoefel willen distantiëren.

Vier jonge nieuwe schepenen hekelen al maanden luidop de overmatige invloed van vastgoedontwikkelaars. Ze sprongen op de kar van Stop de Torens, een actiecomité dat zich verzet tegen de aanzwellende hoogbouw in de gemeente. ‘Vroeger hadden we iemand die alles in hand hield’, zegt Vincent Van Dessel, de woordvoerder van Stop de Torens en de voormalige CEO van de Brusselse beurs. ‘Er zijn hier zaken gebeurd die niet meer door de beugel konden, zoals de woontorens die worden gebouwd. Jongere schepenen zijn opgestaan om te protesteren. Op een gegeven moment is het tot een uitbarsting gekomen. Er moet aan zuivere politiek gedaan worden.’

Cruciale criticus

Met Valery Lippens krijgt De Groote er een cruciale criticus bij. Sinds de zoon van Leopold Lippens vaker in Knokke rondloopt, Nederlandse les volgt en opdook bij een GBL-vergadering wordt in de gemeente druk gespeculeerd over zijn politieke ambities. Deze zomer drukte hij die geruchten in De Standaard de kop in. ‘Het is heel vriendelijk van die mensen om aan mij te denken, maar ik heb op dat vlak geen ambitie. Je suis un homme libre - ik ben een vrij man.’

Toch mengt Lippens junior zich in de debatten om de erfenis van zijn vader te redden. In de brief aan de GBL-leden lanceerde de charismatische fotograaf deze week een aanval op De Groote, zonder diens naam te noemen. ‘Het GBL-team wordt geleid door een leiderschap waarin het geen vertrouwen meer heeft, en dat eerder verdeelt dan verenigt’, schreef Valery Lippens. ‘Mijn vader (…) zou de situatie die vandaag binnen GBL bestaat duidelijk niet waarderen.’

De zenuwachtigheid valt niet los te zien van de komende gemeenteraadsverkiezingen. Volgend jaar kiest Knokke-Heist voor het eerst in bijna 50 jaar een andere burgemeester dan Leopold Lippens. GBL, dat een kartel vormt met CD&V en Open VLD, dreigt zijn jarenlange absolute meerderheid kwijt te spelen. Lippens junior wil de partij opkuisen en vernieuwen. Op zijn vraag vinden zaterdag een geheime vertrouwensstemming over het huidige leiderschap én verkiezingen voor een nieuw leiderschap plaats.

Die stemming lijkt onvermijdelijk tot een scheuring in GBL te leiden. Als De Groote verliest, wordt eerste schepen Jan Morbee wellicht de nieuwe sterke man en moet de burgemeester met een eigen lijst opkomen. Als De Groote een meerderheid vindt, zullen meerdere partijgenoten opstappen. 'Het hele schepencollege en een deel van de gemeenteraad willen niet verder met De Groote', zegt een schepen. 'De vraag is wie de ware erfgenaam van Lippens is.'