Frederik Anseel | Leer ja zeggen

Ik zie het met lede ogen aan: ‘Leer nee zeggen’. De afgelopen jaren is een hele industrie ontstaan - workshops, training, coaching - die mensen leert hoe je nee moet zeggen op de werkvloer. Ik begrijp het. We leven in het tijdperk van mentaal welzijn. Mensen moeten hun grenzen afbakenen. Burn-out, toxisch misbruik en onrecht liggen op de loer. 'Your work won’t love you back' is het nieuwe mantra.

Ik begrijp het, maar het wringt. Ik denk dat het advies verkeerd is. In mijn eigen vakgebied worden tijdens congressen loopbaansessies georganiseerd voor jonge academici. 'Tien manieren om nee te zeggen' is een van de eerste adviezen die ze te horen krijgen. 'Focus op je eigen onderzoek, op je eigen agenda en probeer zoveel mogelijk taken die je niet direct vooruithelpen af te schuiven.' Een verschrikkelijk advies. Maar die uitspraak klinkt verdacht uit de mond van een decaan die waarschijnlijk lastige taakjes van zich wil afschuiven.

Plooibaar talent

We staan aan het begin van een nieuw schooljaar. Studenten en pas afgestudeerden bereiden zich voor op een lange, onvoorspelbare loopbaan. Voor hen heeft mijn advies tegenwoordig een nieuwe aanzet: 'Leer ja zeggen.'

Jonge mensen weten nog niet waar hun pad heen leidt. Talent is plooibaar en multifunctioneel. Voor elk talent zijn er een oneindig aantal mogelijke loopbaanpaden. Hoe je talent zich zal ontplooien, hangt af van de opportuniteiten die zich aandienen. Je moet je eigen talent uittesten en uitdagen om te weten welk schoentje het best past. Elke keer als je nee zegt, sluit zich een deur, een opportuniteit, een toekomst waar jouw talent misschien uniek was.

Dat gaat tegen onze intuïtie in. We denken dat focus en strenge keuzes maken de essentie is van succes. Dat is het zeker voor bedrijven. De managementprofessor Michael Porter schreef niet voor niets ‘de essentie van strategie is kiezen wat je niét zal doen’. Maar jonge mensen zijn geen bedrijven. Jonge mensen zijn een vat vol mogelijkheden met talent dat zich wil aanscherpen.

In het boek ‘De tuin met zich splitsende paden’ beschrijft Jorge Luis Borges hoe alle mogelijke uitkomsten in het leven tegelijk bestaan. Hoe jonger je bent, hoe meer splitsende paden je wil openhouden. Maar dat kan je alleen doen door ja te zeggen als opportuniteiten zich aandienen. En soms vermommen opportuniteiten zich als kleine onzinnige taakjes, een bijkomende rol, een lunch met een collega, een uitnodiging voor een vergadering waarvan je de relevantie niet inziet.

Telkens als je ja zegt, koop je een ticketje voor de loterij van nieuwe kansen in het leven. Het effect is exponentieel. Het ticket geeft niet alleen een nieuwe opportuniteit om je talent te testen, maar is ook je toegangsticket om later nieuwe tickets te krijgen. Elke deur die je opent, geeft toegang tot nieuwe andere deuren.

Serendipiteit

Als Borges wat te zwaar klinkt, lees dan het frivole ‘Yes man’. Schrijver Danny Wallace besluit om een jaar lang ja te zeggen op elke vraag en uitnodiging die hij krijgt. Dat leidt tot een reeks onverwachte en vaak hilarische avonturen. Hij wint 45.000 dollar, krijgt een baan als tv-executive, ontmoet de vrouw van zijn dromen en wordt uiteindelijk een bestsellerauteur.

Deze column klinkt verdacht veel als een zelfhulpboek van een motivatiegoeroe. Dat is hij echt niet. Het is de wetenschap van geluk en serendipiteit. Iedereen heeft in zijn loopbaan een goede dosis geluk nodig om net op het juiste moment de juiste persoon of job te ontmoeten die hem op het goede pad zet. Geluk is per definitie random verdeeld. Dat betekent dat jij evenveel kans hebt als iemand anders om geluk te hebben. Maar hoe meer tickets je koopt in de loopbaanloterij, hoe meer kansen je afdwingt om ook geluk te hebben.

Wees nieuwsgierig. Zeg ja op onvoorspelbare vragen die zich aandienen. Elke ‘ja’ kan exponentieel nieuwe mogelijkheden creëren.