Waar blijft die grote sprong voorwaarts door AI?

Anderhalf jaar geleden werden we omvergeblazen door de lancering van ChatGPT. Plots begreep ook het grote publiek (onder wie ikzelf) dat artificiële intelligentie de wereld zou veranderen. Ik schreef mijn eerste stukken in De Tijd over hoe AI economische productiviteit kon verhogen. Productiviteitsgroei is tegenwoordig mijn dada. Zoals de econoom Bob Lucas schreef: ‘Once you start thinking about growth, it's hard to think about anything else.’

Waar staan we nu, 18 maanden later? Geen dag gaat voorbij of er worden boude voorspellingen gedaan over de impact die AI zal hebben. Het Internationaal Monetair Fonds schat dat wereldwijd 40 procent van de jobs bedreigd is. De zakenbank Goldman Sachs voorspelt dat generatieve AI het mondiale bruto binnenlands product de komende tien jaar met 7 procent zal verhogen. McKinsey voorspelt dat AI het groeipercentage met 3 tot 4 procent per jaar zal verhogen.

Ik ben een believer, echt waar. Maar ik zie het nog niet.

Laten we eens kijken naar waar de economische groei vandaan moet komen. Er zijn tal van veelbelovende testcases die wereldschokkend lijken. Ik doe een greep uit wat ik alleen al deze week heb gelezen: AI verslaat individuele investeerders in investeringsbeslissingen op basis van sentimentanalyse. AI doet het beter dan artsen in het detecteren van longkanker. AI vervangt copywriters (maar die worden later opnieuw aangeworven om AI-teksten te vermenselijken).

Elk wereldschokkend effect blijkt voorlopig in heel specifieke omstandigheden op te treden. Nergens zie ik een volledige sector die omgegooid of disrupted wordt, om even het modewoord van de jaren 90 te gebruiken.

WC Eend

Wacht maar, zegt men, het is een kwestie van tijd voor die ene testcase in een killerproduct of businessmodel gegoten wordt. Ik geloof dat graag, maar ben ongeduldig. Ik zie veel hype en het gebruik van het woord AI door charlatans die helemaal geen AI gebruiken, maar gewoon iets verkocht willen krijgen: ‘WC Eend nu ook verkrijgbaar met echte AI.’

De andere grote belofte van artificiële intelligentie is productiviteitsgroei door automatisatie. Ook dat geloof ik graag. Mijn 'copiloot' staat de hele dag open om ideeën of klad-e-mails te genereren. En ik zie mijn studenten hetzelfde doen. Maar die verhoging van de individuele productiviteit heeft globaal gezien niet bijzonder veel impact. Zelfs als we alle stukjes individuele productiviteitsgroei optellen, blijft het economische effect marginaal. Dat zeg ik niet alleen. Dat rekent ook MIT-econoom Daron Acemoglu ons voor in zijn onderzoek.  Hij kijkt naar de volgende tien jaar en besluit dat dat soort automatisering misschien tot een productiviteitsgroei van 0,06 procent per jaar of 0,66 procent over tien jaar zal leiden.

Nieuwe stoommachine

De grote productiviteitssprong (‘radicaal meer output met minder input’) moet komen van volledig nieuwe businessmodellen op basis van AI. Daar blijven we voorlopig op onze honger zitten. Als ik even kort door de bocht mag gaan: de uitvinding van de stoommachine maakte het mogelijk machines en fabrieken te bouwen die niet langer dicht bij het water gelegen moesten zijn. In de plaats van omhoog te bouwen, kon je een fabriek ook horizontaal uitbouwen, kon je een lopende band uitbouwen en kon je zo de efficiëntie van het productieproces van auto’s of textiel exponentieel opschalen. Ja, veel jobs verdwenen. Er waren eerst ellendige tijden met onder meer kinderarbeid. Vakbonden ontstonden om te ijveren voor betere werkomstandigheden. Maar na verloop van tijd verbeterden de globale levensomstandigheden massaal door die productiviteitsgroei. Dat is welvaart door productiviteitsgroei: betere levensomstandigheden voor iedereen.

Welnu, ik wacht op de winner-take-all-toepassing die van AI een nieuwe stoommachine maakt. Dit is een uitnodiging aan ondernemers en bedrijven. Het is niet genoeg om alle mensen in het bedrijf aan te moedigen om AI te gebruiken zodat ze zelf iets productiever worden op het werk. Nee, de belofte zit in radicale innovatie van de hele bedrijfsorganisatie. Hoe kan het productieproces of businessmodel omgegooid worden, bijvoorbeeld door AI-agents die elkaar besturen? Het wonder is vooralsnog niet geschied. Ik ben een believer, maar komaan mensen, voortmaken!