Slimme defensie is opdracht voor hele samenleving

Er komt meer geld voor defensie. Dat is nodig, want België loopt achter. Het zit ver onder de NAVO-norm van 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp), laat staan de richtinggevende 3 à 3,5 procent die in juni, op een top in Den Haag, wellicht de nieuwe norm wordt. En hoewel de bereidheid is gegroeid om daar iets aan te doen, ontbreekt het kader om middelen echt strategisch in te zetten. Hoe willen we verstandig investeren? Defensie-uitgaven kunnen meer opleveren dan militaire paraatheid: ze zijn een hefboom voor industriële innovatie, economische verankering en maatschappelijke weerbaarheid.

Referentielanden gebruiken defensie-uitgaven om hun invloed te vergroten, industriële spelers te versterken en zich te verankeren in het Europese verdedigingsschild. België hangt achteraan het peloton terwijl we juist in de kopgroep moeten zitten, ook om onze locatie als thuisland van zowel de NAVO als de Europese Unie uit te spelen. Wie denkt aan Brussel als toekomstig hoofdkwartier voor het militaire Europa in opmaak?

Itinera pleit voor een sprint richting 3 procent van het bbp voor defensie-uitgaven. We moeten niet alleen meer uitgeven, we moeten vooral de investeringen doen die op lange termijn renderen. We kopen in, maar te veel buiten ons eigen ecosysteem. We maken budget vrij, maar missen de hefboom die andere landen wel gebruiken.

Gebrek aan gecoördineerde ambitie kost ons niet alleen economisch potentieel. Het ondermijnt ook onze positie aan de Europese onderhandelingstafels. We worden te weinig ernstig genomen als partner voor pan-Europese investeringen, net op het moment dat defensie, cyber, AI en kritieke technologie strategisch worden gecoördineerd.

Een Nationale Defensietop kan een structureel overleg worden tussen federale en regionale overheden, publieke instellingen, industrie, kennisinstellingen en de financiële sector. Wie pleit voor een ‘whole of society’-aanpak van de veiligheidsuitdagingen moet denken in termen van een ‘whole of government’-budget. Defensie is geen geïsoleerd beleidsdomein, maar raakt aan technologie, onderwijs, infrastructuur, economie en zelfs volksgezondheid. Elk departement heeft er een rol in te spelen.

De Nationale Defensietop kan een symbolisch consensusmoment van een gedragen Zeitenwende in België worden. Maatschappelijke betrokkenheid, weerbaarheid en vertrouwen zijn de hoekstenen voor onze veiligheid. Defensie is een metafoor voor een democratie en een samenleving die minder polariseren en meer verbinden.

De Defensietop kan ook investeringsprioriteiten coördineren en een routeplan opstellen om belemmeringen weg te werken. Tal van defensiegerelateerde investeringen lopen vast op logge vergunningsprocedures, trage aanbestedingen of een gebrek aan publiek-private samenwerking. Een gemeenschappelijke agenda kan daar verandering in brengen.

Ook moet er een financieringsstrategie ontwikkeld worden. De middelen moeten komen - dat is duidelijk. Maar hoe zorgen we ervoor dat ze op een maatschappelijk gedragen manier worden opgehaald en ingezet?

Publiek-private samenwerking

België is geen rijk land op overheidsvlak, maar er is wel veel spaargeld. Meer dan 1.120 miljard euro aan financiële activa zit bij Belgische gezinnen. Wat als we dat spaargeld actiever inzetten voor onze collectieve veiligheid? Een defensiebon kan een laagdrempelige manier zijn om particuliere en institutionele investeerders te betrekken. Niet enkel als financieringsbron, maar ook als signaal: defensie is van ons allemaal.

Daarnaast zijn slimme schuldfinanciering, hervormingen van publieke participaties en Europees fondsenbeheer onderdeel van de puzzel. Wat ontbreekt, is een publiek-private samenwerking waarbij overheden de zekerheden bieden die de mobilisatie van investeringskapitaal faciliteert. Waar willen we over vijf of tien jaar staan? En wat moeten we vandaag al doen om daar te raken?

Slim investeren betekent investeren op de kruispunten: waar NAVO-verplichtingen overlappen met Europese technologieontwikkeling, waar Oekraïense wederopbouw kansen biedt voor Belgische bedrijven, waar defensiecapaciteit kan samengaan met cyberbeveiliging van kritieke infrastructuur. Daar is de return het grootst, strategisch en economisch. Defensie moet deel uitmaken van een ruimer industriebeleid dat technologieclusters versterkt, innovatie versnelt en werkgelegenheid creëert. Wie investeert in defensie zonder die koppeling te maken, koopt vooral veel, maar bouwt weinig.

Defensie is te belangrijk om enkel aan generaals en begrotingsspecialisten over te laten. Het is een opdracht voor de hele samenleving. De Scandinavische landen tonen dat het kan: sterke sociale bescherming én robuuste veiligheid, gedragen door een breed politiek en maatschappelijk draagvlak. Daar moet België ook naartoe: een geïntegreerde strategie waarin veiligheid, technologie, economie en veerkracht samenvloeien. Aan de slag.