Defensie-uitgaven moeten ons ook economisch sterker maken

Als de Russische president Vladimir Poetin Europa nog niet wakker had geschud, dan heeft de Amerikaanse president Donald Trump dat zeker gedaan. Beiden hebben expansieve territoriale dromen die de geopolitieke stabiliteit ernstig verstoren.

Oude allianties worden onder druk gezet en Europa beseft nu helemaal dat het vredesdividend zal verdwijnen en dat het moet investeren in zijn eigen veiligheid. De budgettaire impact zal verregaand zijn, wat Duitsland dwong om een historische bocht te maken en ‘die Schwarze Null’ af te voeren. Omdat er veel op het spel staat, is het belangrijk nu niet overhaast geld uit geven en beslissingen te nemen die onze welvaart langdurig bepalen.

België staat enorm onder druk omdat het een te klein percentage van zijn bruto binnenlands product (bbp) aan defensie spendeert. Maar een blinde focus op een bbp-norm is niet verstandig en leidt tot ondoelmatige bestedingen en zelfs pure verspilling. Denk maar aan de uitgavennormen voor onderzoek en ontwikkeling (O&O) of voor ontwikkelingssamenwerking, die respectievelijk 3 procent en 0,75 procent van het bbp moeten bedragen.

Het geeft allerlei drukkingsgroepen de mogelijkheid om beleidsmakers onder druk te zetten, maar heeft geleid tot weinig coherent beleid en weinig reflectie rond de resultaten van de uitgaven. Als je doeltreffender kan zijn met minder uitgaven, dan scoor je slecht in de norm. Dat is pervers.

Andere landen geven een hoger percentage van hun bbp uit aan defensie, maar rekenen ook breder. De Verenigde Staten spenderen elk jaar 3,4 procent. In België is dat 1,3 procent, wat we snel willen verhogen naar 2 procent. Maar in de VS slaat dat ook op O&O. Liefst 60 procent van de overheidsinvesteringen in O&O heeft militaire doeleinden. Ook in Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk is dat het geval. Niet toevallig hebben ze allebei een sterke defensie.

Dual use

Het punt is dat de grenzen tussen defensie en economie moeten vervagen. Ik heb begin jaren 90 nog als een van de laatsten mijn legerdienst vervuld. Sindsdien is een enorme kloof ontstaan, waarbij ‘het leger’ als een aparte silo wordt gezien, een wereld buiten de gewone wereld. Als we van defensie meer een onderdeel van de economie en dus de maatschappij maken, zal de bevolking beseffen dat ze een gezamenlijke verantwoordelijkheid is en een manier om onze democratie en onze welvaart te behouden.

Dat regelgevers defensie-investeringen als onethisch of niet-duurzaam hebben bestempeld, waardoor de financiële aders van die sector werden dichtgeknepen, is minstens gedeeltelijk een historische vergissing. Dat betekent niet dat we nu in België historische fouten moeten rechtzetten door alleen bijkomend wapentuig te kopen. Wel dat we vooral moeten investeren in 'dual use', zaken die zowel de militaire als de civiele industrie kunnen dienen.

Er zijn genoeg voorbeelden. Onze infrastructuur moet sabotagebestendig zijn. Bruggen en spoorwegen moeten pantsers kunnen vervoeren, pijpleidingen en netwerken moeten onze energiebevoorrading verzekeren. Zelfs kernenergie zit in de VS deels in de defensie-uitgaven. Ook artificiële intelligentie (AI) en cybersecurity zijn nauw verbonden met onze defensie en de verdediging van ons democratisch systeem.

Value for money

Het lijkt evident, maar in militaire kringen bestaat best wat weerstand tegen dual use-investeringen. Zuiver militaire investeringen genieten de voorkeur. Als je zo snel mogelijk meer dan 2 of 2,5 procent van het bbp aan defensie wil spenderen, kan je je er inderdaad van afmaken met wat extra F-35-toestellen aan te kopen. Trump zal dat zeker aanmoedigen, terwijl zijn schaduwpresident Elon Musk het de slechtste value for money-investering ooit vindt. Voor één keer sluit ik me aan bij Musk.

De aparte defensiesilo moet dus worden afgebroken. België en Europa moeten niet alleen meer aan defensie uitgeven, maar ook een strategie ontwikkelen voor dual use-investeringen en technologische innovatie. De defensie-uitgaven moeten ons ook economisch sterker maken. Ons land heeft er meer baat bij als die uitgaven maximaal in België en Europa worden gespendeerd. Het Duitse Kiel Institute berekende dat elke procent meeruitgaven aan defensie in de eigen regio 0,6 tot 1 procent extra economische groei kan realiseren.

Mijn advies aan de regering? Bekijk de succesvolle buitenlandse voorbeelden. Organiseer een adviesraad met experts in defensie, economie en technologische innovatie. En probeer met één budgettaire kogel twee doelen te raken: defensie versterken en de economie een nieuwe dynamiek geven via O&O, dual use-uitgaven en een focus op de Belgische en de Europese industrie. Dat zal het maatschappelijk draagvlak voor defensie versterken, de weerbaarheid van de maatschappij verbeteren, en de economie en de industrie boosten.