Productiviteitswinst door AI kan ook medewerkers ten goede komen

Tussen de vele berichten over jobverlies komt AFAS met een opmerkelijke zet. De Nederlandse softwareleverancier, die ook in België een zestigtal mensen in dienst heeft, gaat als eerste privébedrijf in de Lage Landen vanaf 2025 over tot een vierdaagse werkweek met behoud van loon. De vacaturepagina van het bedrijf ontplofte. Gaat het om een trendbreuk of een slimme marketingtruc?

De werknemers behouden hun werkritme van acht uur per dag. Het gaat dus niet om een verschuiving van uren naar de andere dagen van de week. Drie zaken maken dat volgens het familiebedrijf mogelijk: het beschikt met een jaarwinst van meer dan 100 miljoen euro over de nodige financiële buffers om de investering te dekken, het initiatief draagt bij tot een betere werk-privébalans en het welzijn van de medewerkers, en het schakelt de hulp in van artificiële intelligentie (AI). Die zou al 80 procent van de vragen van de klanten beantwoorden.

De vierdaagse werkweek bij AFAS gaat pas in 2025 in. Het initiatief meteen de hemel inprijzen of afschieten, is dus voorbarig. Enkele bedenkingen toch bij de stunt.

Weg van ideologie

De vierdaagse werkweek komt in elk geval los van de ideologische invulling als een socialistisch of syndicaal ideaal dat werknemers moet bevrijden van het juk van werk. Bij AFAS voert de werkgever de vierdaagse werkweek in, als een soort extralegaal voordeel dat het bedrijf aantrekkelijker maakt voor nieuw talent. De vierdaagse werkweek verandert zo van een ideologische utopie naar een extra ruilmiddel in de overeenkomst tussen werkgever en werknemer.

Dat gezegd zijnde mogen we niet vergeten dat AFAS actief is in een bloeiende sector met budgetten om gegeerde hoogopgeleide profielen binnen te halen. Dat schept ruimte voor (dure) secundaire arbeidsvoorwaarden.

Grote verschillen in loon en arbeidsvoorwaarden tussen sectoren bestaan al langer: zo gaan teambuildings van een dagje kajakken in de Ardennen tot een week naar New York met het hele team. Dat betekent nog niet dat de uitzondering de norm wordt. Politici die in dit specifieke geval een pleidooi zien om de vierdaagse werkweek te veralgemenen, denken dan ook het best twee maal na. Behoudens een internationale afspraak blijft een vierdaagse werkweek op nationaal niveau macro-economische harakiri.

AI-bubbel

Experts zoals de arbeidseconoom Stijn Baert wijzen erop dat een vierdaagse werkweek de concurrentiekracht van bedrijven kan schaden omdat ze de uurlonen doet stijgen. Tegelijk vergroten bedrijven die ze aanbieden mogelijk hun aantrekkelijkheid in de strijd om talent. Afgaande op de aandacht die het initiatief van AFAS trekt, klopt dat laatste allicht. Maar blijft dat zo als ook concurrenten hun loonvoordelen optrekken? AFAS belooft dat het zijn tarieven voor klanten niet zal verhogen, al is de vraag of het dat kan aanhouden in economisch minder gunstige tijden.

Want er gaat momenteel ontzettend veel geld naar AI-bedrijven. Sommige waarnemers zien gelijkenissen met de dotcombubbel van eind jaren 90. Door de opkomst van het internet klom de Nasdaq-index van Amerikaanse techaandelen tussen 1995 en 2000 met liefst 800 procent. Heel wat softwarebedrijven raakten overgewaardeerd. Tot de bubbel barstte, met massale faillissementen en afdankingen in de ICT-sector tot gevolg. Door het overaanbod aan ICT-profielen vielen de lonen nadien sterk terug.

Het is niet gezegd dat de AI-hausse tot eenzelfde crash zal leiden. Maar de spectaculaire tewerkstellingsvoordelen moeten we wel bekijken in de context van een digitale hoogconjunctuur.

Productiviteit

Dat AI een hefboom kan zijn voor de vierdaagse werkweek werpt een ander licht op de vraag of ze een vloek dan wel een zegen is voor de werkgelegenheid. Dat AI de productiviteit doet toenemen, blijkt ook uit de motivatie van AFAS. De vraag is ten gunste van wie. Vaak zijn dat vooral de aandeelhouders. AFAS toont dat het ook anders kan. De productiviteitswinst van AI kan ook naar arbeidsduurvermindering gaan en dus ook de medewerker ten goede komen.