Europa toont China zijn tanden

Geen politiediensten maar inspecteurs van het directoraat-generaal voor Concurrentie van de Europese Commissie leidden op 23 april de inval bij Nuctech in Warschau en Rotterdam. Ze zochten bij de Chinese producent van beveiligingsapparatuur bewijzen voor financiële steun die Nuctech zou hebben genoten van de Chinese overheid. Hoewel menige lidstaat - waaronder België in 2021 - al de alarmbel heeft geluid over het spionagegevaar bij gebruik van de scanners van Nuctech, paste de inval in een breder onderzoek naar bedrijven die met buitenlandse subsidies de Europese interne markt verstoren.

De Europese Commissie heeft de afgelopen jaren haar arsenaal tegen oneerlijke concurrentie fors versterkt. Ook retorisch nam ze onder voorzitster Ursula von der Leyen een kritischer toon aan tegenover China. De vergelijking met de Amerikaanse stellingname is nooit veraf. Maar een belangrijke nuance dringt zich op: Europa holt de VS niet achterna, maar streeft een eigen agenda na.

Overcapaciteit

Alle handelsgrootmachten zijn het erover eens dat een nieuw mondiaal handelsregime moet worden uitgebouwd. Hoe dat er moet uitzien, is een lastige kwestie.

Hoewel China als de grote winnaar van de huidige handelsconstellatie wordt beschouwd, gaat het de Chinese economie niet voor de wind. Sinds de pandemie probeert president Xi Jinping de slabakkende economie op gang te trekken door investeringen in de door schulden geplaagde vastgoedsector om te leiden naar investeringen in groenetechnologiefabrieken. Maar China blijft worstelen met interne demonen van overproductie, verkeerde investeringen en binnenlandse onderconsumptie, die zich vertalen in een lagere groei. Een toename van de export om de overcapaciteit af te wenden op het buitenland zet kwaad bloed in het Westen.

Gefrustreerd dat ze het Chinese exportmonster niet hebben kunnen temmen, gaan de VS zelfs niet meer op zoek naar een multilaterale oplossing. Opeenvolgende presidenten opteerden voor een directe economische confrontatie met China. De nationale veiligheidsadviseur Jake Sullivan zegt zelfs dat hij de Amerikaanse technologievoorsprong het liefst ‘zo groot mogelijk’ wil houden. Nieuwe export- en investeringscontroles zijn het gevolg daarvan.

Handelsadvocaten

Hoewel Europa ook op de Chinese overcapaciteit focust, gaat de EU toch danig anders te werk. Onder het mantra ‘de-risk, not de-couple’ probeert de Europese Commissie op bijna-chirurgische wijze te werk te gaan. Een select kransje van sectoren, geplaagd door oneerlijke concurrentie, wordt aangepakt. In tegenstelling tot in Washington kijkt het leger van Brusselse handelsadvocaten er nauwgezet op toe dat dat volgens de voorschriften van de Wereldhandelsorganisatie verloopt. De uiteindelijke bedoeling is niet de Chinese groei te fnuiken, wel de dumping- en subsidiepraktijken in te perken.

De Commissie gaat in toenemende mate op eigen initiatief te werk. In oktober opende ze een onderzoek naar een marktverstorende subsidiëring van de Chinese e-auto-industrie. Als daarvoor ‘bewijs’ wordt gevonden, zal de EU voorlopige antisubsidietarieven instellen.

Niet alleen de Chinese export wordt tegen het licht gehouden, ook het Chinese importbeleid ontspringt de dans niet. De dag na de inval bij Nuctech lanceerde de Europese Commissie een onderzoek naar het Chinese openbareaanbestedingsbeleid voor medische apparaten. Dat moet uitzoeken of Europese bedrijven op de Chinese markt dezelfde eerlijke toegang hebben als Chinese medtechbedrijven in Europa.

Dat China met een actief industrieel beleid zijn strategische sectoren afschermt en versterkt, is geen geheim. Dat de EU op korte termijn nieuwe handelsinstrumenten in het leven roept én tegen China gebruikt, was tot voor enkele jaren ondenkbaar.  

Newton

De resultaten van die onderzoeken naar elektrische wagens, medtech én Nuctech liggen er naar alle waarschijnlijkheid rond de Europese verkiezingen. Wie de Berlaymont, de zetel van de Europese Commissie, daarna ook bevolkt, zal er een hele kluif aan hebben. Vooral de implementatie en de diplomatieke weerslag van eventuele tarieven vanuit Peking zullen niet mals zijn.

Net als in de fysica geldt in de handelsrelaties tussen de EU en China de derde wet van Newton: voor elke actie is er een reactie. Dat is nu niet anders. Het lijkt weinig waarschijnlijk dat China, zelfs in de precaire economische situatie waarin het zich bevindt, de EU commercieel volledig tegemoetkomt. De Chinese ambassade liet al weten zich ‘ernstige zorgen’ te maken over de onaangekondigde inspecties. De EU werd aangemaand te stoppen ‘Chinese bedrijven op onredelijke wijze te onderdrukken en te belemmeren’. Tot vandaag heeft de Europese Commissie geen anti-ironieonderzoek ingesteld.