Schaars, gegeerd en duur ei zet hele keten op scherp

De prijs voor eieren breekt records. Hoewel ‘de eierprijs’ door de verschillende varianten en huisvestingswijzes van kippen niet eenduidig te definiëren is, wijzen alle indicatoren op dezelfde spectaculaire stijging. Uit de landbouwindex van het statistiekbureau Statbel blijkt een toename met 119 procent op jaarbasis. En volgens het Vlaamse departement Landbouw ging de prijs per kilo scharreleieren in 2022 van 1,6 naar bijna 3 euro.

‘De referentieprijs voor de sector wordt nog altijd bepaald door de prijzencommissie in Kruisem (in Oost-Vlaanderen, red.)’, zegt Luc Maertens, de hoofdredacteur van het vakblad Pluimvee. ‘Dat heeft historische redenen. Na de Tweede Wereldoorlog groeide de pluimveeteelt vanuit het zuidelijke grensgebied tussen West- en Oost-Vlaanderen uit tot een volwaardige economische sector. De Vlaamse leghennen waren in 2020 goed voor 1,8 miljard consumptie-eieren, die een productiewaarde van 110 miljoen euro vertegenwoordigden.’

Ook de Kruisemse eierprijs - de maatstaf voor contracten die wekelijks wordt afgeklopt na overleg tussen de producenten en de belangenbehartigers - staat in het zenit (zie grafiek). Voor het bruine scharrelei, het meestverkochte ei in de supermarkten, was de producentenprijs in de tweede week van dit jaar ongeveer 15 cent. Een jaar eerder was dat nog 7 cent. Wat is de motor achter die exploderende prijs en hoe groot is de impact op de voedselketen?

Poeljen

Macro-economisch heeft de hausse twee oorzaken. ‘De oorlog in Oekraïne heeft de tendens van stijgende grondstoffenprijzen die al speelde sinds de pandemie versterkt’, zegt Wouter Wytynck van de sectororganisatie Boerenbond. ‘Behalve duurdere energie zagen de 180 tot 200 Vlaamse leghennenhouders de prijs van veevoeder, zowat 80 procent van hun kosten, meer dan verdubbelen.'

Omdat de eierprijs relatief laag bleef, was het voor veel boeren niet meer rendabel om de leghennen verder aan te houden of om nieuwe poeljen, jonge legkippen, aan te kopen. 'De dieren hebben een cyclus van anderhalf jaar waarin ze ongeveer dagelijks een ei leggen', zegt Wytynck. 'Zich voor zo’n lange termijn engageren was voor veel leghennenhouders een te groot economisch risico.’

Het maakt dat de capaciteit van 9 miljoen leghennen in Vlaanderen verre van volledig was ingevuld, ook omdat de legronde vaak vroeger werd beëindigd of omdat oudere boeren met pensioen gingen. Met de uitbraak van vogelgriep kwam daar een tweede aanbodschok bovenop.

‘Daardoor is niet alleen Vlaams, maar ook Europees en zelfs op de wereldmarkt een krapte ontstaan’, zegt Maertens. ‘Europees is de eierproductie in 2022 met 2 à 3 procent gekrompen. Door de oorlog zijn uit Oekraïne, een belangrijke producent, minder eieren op de wereldmarkt terechtgekomen en in de VS zijn ruim 30 miljoen kippen geruimd.’

Veel leghennenhouders konden dankzij de prijsstijging vanaf midden 2022 wat herademen, volgens Wytynck door hun hogere kosten geen moment te vroeg. ‘Voor bioboeren blijft het moeilijk. Zij hebben vaak langer lopende contracten tegen een vaste prijs, waardoor ze minder in staat zijn hogere kosten te compenseren. Door de economische crisis staat de vraag naar biologische eieren ook onder druk. Je mag ervan uitgaan dat de prijs voor een ei in de winkel de rest van het jaar hoog blijft.’

Alternatieven

De laatste schakels in de keten, inpakbedrijven, de voedselindustrie en supermarkten, konden zich lang indekken met termijncontracten. ‘Maar intussen zijn nieuwe prijsafspraken gemaakt en moeten we het een en ander doorrekenen’, zegt Roel Dekelver, woordvoerder van de supermarktketen Delhaize. ‘De verwachting is dat de vogelgriep niet meteen weg is. De marge op eierproducten blijft nog een tijd krap.’

De voedselindustrie maakt dezelfde inschatting, al heerst daar meer zenuwachtigheid. Miljoenenbedrijven die liever niet met hun naam in de krant komen, spreken van een ‘potentieel groot probleem’. Ze maken de vergelijking met het begin van de oorlog in Oekraïne, toen sauzen- en frietmakers hun productie door tekorten aan zonnebloemolie tijdelijk terugschroefden.

‘Zover hoeft het nu niet te komen, maar we hebben wel noodplannen klaar’, zegt een speler die het ei als basisingrediënt in veel van zijn producten heeft. ‘We kijken naar plantaardige alternatieven voor eigeel, dat koffiekoeken hun typische glans geeft, en overwegen recepten aan te passen zodat minder eieren nodig zijn.’

Opvallend is dat het ei ondanks de prijs meer dan ooit in trek is. Marktonderzoek van het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) wijst uit dat 19 procent van de Belgen in 2021 dagelijks een ei at, tegenover 16 procent in 2017. ‘Het blijft een relatief goedkoop basisproduct', zegt Maertens. 'De perceptie is ook gekeerd. Het ei wordt als een voedzaam en een volwaardig product beschouwd, terwijl het vroeger meer ging over de effecten op de gezondheid en de cholesterol.'