De bom onder het boekenbedrijf

Zal de e-reader de boekenssector op zijn grondvesten doen daveren, zoals de mp3-speler dat gedaan heeft in de muziekindustrie? Die vraag komt vandaag zeker bovendrijven op het e-readingevent in Brussel. Deskundigen uit de media- en boekensector bekijken de toekomst van het toestelletje waarmee je, behalve elektronische kranten en magazines, ook ‘e-books’ kunt downloaden en lezen. De Kindle van Amazon is zo’n e-reader, net als de Sony Reader. Apple maakt furore met de iPad.

Volgens de website van het event zullen e-readers ‘een revolutie ontketenen.’ Standaard Boekhandel is veel minder voortvarend. ‘Mensen willen een boek kunnen vasthouden’, zegt Geert Schotte, lid van het directiecomité van de winkelketen. ‘Over 10 tot 15 jaar zal het grootste deel van de boeken nog steeds in papieren vorm gekocht worden bij de boekhandelaar.’ Toch is Standaard Boekhandel bezig met het opzetten van een webwinkel voor e-books. De winkel gaat dit jaar nog open. ‘We willen klaar zijn’, zegt Schotte. ‘Wie wil, zal ook een e-reader kunnen kopen.’

Huur

Vooralsnog blijven e-books marginaal in ons land. In Nederland is het niet veel beter. Vorig jaar kochten onze Noorderburen 49 miljoen papieren boeken en maar 110.000 e-books. Maar het lijkt te versnellen. ‘In de eerste vier maanden van dit jaar zijn in Nederland al 100.000 e-books verkocht’, zegt Jef Maes, hoofd van het kenniscentrum van Boek.be, de vereniging van Vlaamse uitgevers en boekhandelaars. ‘Tegen 2020 halen e-books een marktaandeel van 20 tot 30 procent.’

Maar belangrijker dan de marktaandelen is de vraag hoe de verhoudingen in de boekensector zullen veranderen. ‘Van wat er van een download van 10 euro uiteindelijk bij mij terechtkomt, kan ik de huur niet betalen’, zei de Nederlandse schrijver Leon De Winter eerder dit jaar aan de Volkskrant. Hij besloot dan maar zijn elektronische boeken en die van collega-auteurs aan te bieden op een eigen e-bookplatform, c-SHED. De auteurs stellen zelf de prijs voor hun werk vast, en krijgen alle opbrengsten, na aftrek van kosten.

Of dat soort initiatieven een bom legt onder de uitgeverij, moet nog blijken. ‘Ik wil niet pretentieus klinken’, zegt directeur Koen Clement van WPG Uitgevers, ‘maar wij kennen de markt het best. En de belangen van auteurs en uitgevers lopen gelijk.’ Als straks het internet overspoeld wordt met e-books, zal de auteur de marketingexpertise van de uitgever goed kunnen gebruiken om op te vallen, volgens Jef Maes. ‘Bovendien zullen mensen niet alleen boeken lezen op e-readers, maar ook op laptops, netbooks en smartphones’, zegt Maes. ‘Dat vraagt telkens een aanpassing van de tekst. En de combinatie van tekst en video in een e-reader kan een meerwaarde geven aan het werk van de auteur. Ook dat is een rol voor de uitgever.’

You Tube

Allicht kunnen gevestigde auteurs dankzij hun naambekendheid aan de bak komen zonder de hulp van een uitgever. Maar zal die laatste dan nog willen investeren in onbekend talent? ‘Wij steken heel veel geld in begeleiding, al komt het meesterwerk pas na jaren’, zegt Clement. ‘Het e-book zal dat niet veranderen.’

Of net wel? Op You Tube zijn toch ook muziekgroepjes uit het niets opgestaan? ‘Ja, maar er zijn bijzonder weinig van dat soort groepjes’, zegt auteur Tom Naegels, lid van de raad van bestuur van de Vlaamse Auteursvereniging. ‘Als je de klassieke kanalen opgeeft, kan je alleen maar hopen dat mensen uitgerekend jou oppikken uit de brij op het wereldwijde web.’

Het internet heeft Amazon mogelijk gemaakt. Nu ook Apple en Google beginnen met webverkoop, zal de competitieve druk in de sector alleen maar toenemen. Auteurs die rechtstreeks naar deze reuzen zouden stappen, schieten alleen maar in hun eigen voet, vindt Naegels. ‘Dankzij hun macht kunnen ze de prijs drukken’, zegt Naegels. ‘Bij Amazon kost een e-book gemiddeld 10 dollar, ongeveer half zoveel als een papieren boek. Dat betekent dat ik dubbel zoveel moet verkopen om eenzelfde opbrengst te halen.’ E-books hoeven niet gedrukt en getransporteerd te worden, wat de lagere prijs enigszins verantwoordt. ‘Dat is nog geen reden om te beknibbelen op de inkomsten van de auteur’, zegt Naegels. ‘Het maakt zijn rekening niet.’

Bebook

De Vlaamse uitgevers en boekhandels hebben alvast hun voorzorgen genomen. Om hun markt niet te laten inpalmen door Amazon of Apple, heeft Boek.be de webwinkel www.e-boek.org opgericht, waar je e-books kunt kopen van zowel Vlaamse als anderstalige auteurs. De deelnemende boekhandels krijgen 7 procent commissie op de verkoopprijs.

In de webwinkel van Amazon is vooralsnog weinig Neder-landstalig werk te vinden. En met Apple hebben de Vlaamse uitgevers nog geen afspraken, volgens Maes. De komst van Google Editions zal hij goed opvolgen. ‘De nieuwe webwinkel van Google gaat normaal volgende maand van start in de VS, en de Amerikaanse boekensector heeft al positief gereageerd’, zegt Maes. ‘Boekhandels zullen Google Editions kunnen integreren in de eigen website. Google krijgt 37 procent van de verkoopprijs, de uitgever 45 procent en de boekhandel 18 procent.’

De boeken van Google Editions zal je kunnen lezen op eender welk toestel met internettoegang. Dat zou de markt opengooien. Diverse technische standaarden en beveiligingssystemen tegen piraterij maken dat je vandaag een e-book kunt lezen op de ene e-reader maar niet op een andere.

Boek.be probeert alvast producenten van e-readers voor zich te winnen. De vereniging maakt vandaag een overeenkomst bekend met het bedrijf achter de BeBook Neo. ‘Dat is een e-reader met draadloze internettoegang’, zegt Jef Maes. ‘Wie in België met het toestel naar een webwinkel wil surfen, krijgt een reeks mogelijkheden. Bovenaan de lijst staat de onze webwinkel www.e-book.org, daarna komen de deelnemende boekhandels.’

Boek.be spreekt ook met grote namen als Sony en Samsung, maar voorlopig zonder resultaat. ‘Het is onder meer een taalkwestie’, zegt Maes. ‘BeBook richt zich enkel op de Vlaamse markt, terwijl Sony en Samsung zowel Nederlandstalige als Franstalige content willen. Dat maakt het complexer.’

Coffeecorner

Zal de boekenwinkel verdwijnen? ‘Niet als hij meerwaarde biedt’, zegt Maes. ‘Zo werken we met Boek.be aan een systeem waarbij je boeken online kunt huren. Koop je later de papieren versie in de boekhandel, dan worden de huurkosten afgetrokken van de prijs.’

Britse boekenwinkels herprofileren zich door zich te verankeren in de buurt. Ze installeren een ‘coffeecorner’ of spelen gastheer voor boekenclubs of andere verenigingen. Andere winkels vinden zichzelf opnieuw uit en geven schrijfcursussen of zelfs literaire zomerkampen.

Misschien maakt de boekenwinkel nog het meeste kans als betrouwbare gids en adviseur, zeker nu de e-books de keuze onmetelijk groot zullen maken. Maar dan nog zal het niet gemakkelijk zijn. ‘10 procent is de pijngrens’, zegt Geert Schotte. ‘Als e-books meer dan 10 procent van de totale boekenverkoop in Vlaanderen uitmaken, dan zie ik een aantal winkels in de problemen komen.’ Een tweetal winkels van Standaard Boekhandel beschikt over een coffeecorner, maar veel heil ziet Schotte niet in dat soort initiatieven: ‘Ik wil wel een belevenisboekhandel maken, maar is het dat wat de klant wil?’