1. Benut de vrijstelling van de gezinswoning
De langstlevende partner moet geen erfbelasting betalen op (het deel van) de gezinswoning dat hij of zij erft. ‘U kan die vrijstelling optimaal benutten door via een testament een zo groot mogelijk deel van de gezinswoning aan de langstlevende partner toe te kennen. Als uw partner de hele woning in volle eigendom verkrijgt, dan is de volledige waarde vrijgesteld van erfbelasting. Bovendien geeft die werkwijze aan de langstlevende het comfort dat hij of zij altijd vrij kan beslissen om de gezinswoning bijvoorbeeld te verkopen’, zegt Seppion.
Vreest u dat u een deel van uw erfenis zult mislopen?Wilt u exact weten hoe u uw kinderen uit een vorige relatie kunt beschermen? Of vraagt u zich af hoe u zoveel mogelijk aan uw partner kunt nalaten? Stuur uw vraag via www.netto.be/belactie naar de redactie en op dinsdag 17 september (tussen 18 en 21 uur) belt een notaris u gratis op met het antwoord.
Als er kinderen zijn, dan erft de langstlevende zonder testament alleen het vruchtgebruik op het aandeel van de overleden partner in de gezinswoning. De kinderen erven de blote eigendom en moeten op de waarde daarvan erfbelasting betalen. ‘Het is ook mogelijk aan de langstlevende de keuzevrijheid te geven en te bepalen dat hij of zij kan kiezen welk aandeel die wil verkrijgen’, zegt Verdickt. Ook een restlegaat is een optie (zie punt 2).
De vrijstelling van de gezinswoning is er - als aan bepaalde voorwaarden is voldaan - in de drie gewesten voor koppels die gehuwd zijn of een verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd. In het Vlaams Gewest is de vrijstelling er ook voor feitelijke samenwoners, op voorwaarde dat ze minstens drie jaar samenwonen en een gemeenschappelijke huishouding voeren.
‘Keerzijde van de medaille van een toebedeling in volle eigendom aan uw partner is dat de volledige waarde van de woning belast zal worden bij het overlijden van de langstlevende’, vervolgt Seppion. ‘Daarvoor kan het best een planning uitgewerkt worden. De langstlevende kan bijvoorbeeld de gezinswoning schenken aan de kinderen of ze verkopen om nadien de verkoopopbrengst te schenken.’
2. Duid niet één, maar twee begunstigden aan
Met een restlegaat - in het vakjargon een ‘fideï-commis de residuo’ - worden in een testament niet één, maar twee begunstigden opgenomen. ‘Die laatste - de ‘verwachter’ in het vakjargon - zal pas erven op het ogenblik dat de eerst aangeduide overlijdt. Hij of zij krijgt alles wat op dat moment overblijft van de erfenis van degene die het restlegaat heeft opgemaakt. De eerst aangeduide begunstigde kan dus in alle vrijheid beschikken over de erfenis en zelfs het volledige vermogen verteren’, zegt Verdickt.
Die werkwijze kan een belastingbesparing opleveren. ‘Er moet weliswaar twee keer erfbelasting betaald worden: de eerste begunstigde moet erfbelasting betalen bij het overlijden van de opsteller van het testament, de tweede begunstigde moet erfbelasting betalen op wat nog overblijft bij overlijden van de eerste begunstigde. Maar bij de laatste vererving wordt de erfbelasting berekend alsof de tweede begunstigde rechtstreeks erfde van de opsteller van het testament’, zegt Verdickt.
Een vader met twee kinderen stelt een testament op met restlegaat.
De vader bepaalt dat als een zoon sterft, dan het restant naar de andere zoon gaat. Die laatste vererving zal gebeuren volgens het goedkopere tarief ‘rechte lijn’ tussen ouders en kind, en niet volgens het veel duurdere tarief tussen broers en zussen.
Een restlegaat bewijst ook zijn nut als de gezinswoning aan de langstlevende partner wordt nagelaten. ‘Het deel in de gezinswoning dat de langstlevende partner bij het overlijden van de eerststervende partner verkrijgt, wordt doorgeschoven naar de kinderen bij overlijden van de langstlevende, maar dan alsof het verkregen wordt van de eerststervende. Hierdoor wordt de progressiviteit van de erfbelasting doorbroken. De tarieven stijgen immers met de waarde van de erfenis’, legt Seppion uit.
‘Door het restlegaat wordt de erfbelasting in de nalatenschap van de langstlevende niet berekend op de volledige waarde van de woning, maar slechts op zijn of haar initiële aandeel. Een afzonderlijke berekening wordt gemaakt voor het voorwerp van het restlegaat, zijnde het initiële aandeel van de eerststervende in de woning.’
Door het restlegaat wordt de erfbelasting niet berekend op de totale waarde van de gezinswoning, maar wel enerzijds op de waarde van het aandeel van de moeder en anderzijds op het aandeel van de vader.
Maar fiscaliteit is niet de enige reden om te kiezen voor een restlegaat. ‘Voor gescheiden koppels met gemeenschappelijke kinderen biedt het de zekerheid dat de ex-partner nooit zal erven’, zegt Seppion.
Een gescheiden vrouw heeft twee zonen met haar ex-partner.
In het restlegaat kan worden bepaald dat als een van haar kinderen zou overlijden (na haar) zonder zelf kinderen na te laten, hetgeen overblijft van diens aandeel in de nalatenschap zal toekomen aan haar andere kind. Zonder die regeling zou de ex-partner een deel van de bezittingen van het overleden kind erven.
‘Een ander voorbeeld zijn kinderloze koppels die hun partner maximaal willen beschermen, maar toch nog iets willen nalaten aan de eigen familie’, vervolgt Seppion.
Een gehuwde man heeft geen kinderen, maar wel broers en zussen.
Hij kan zijn echtgenote maximaal beschermen door bij testament zijn volledige nalatenschap in volle eigendom aan haar toe te bedelen. Als er verder niets geregeld wordt, zullen bij het overlijden van mevrouw de goederen worden verdeeld over haar erfgenamen en gaat niets naar de familie van de man. Dat kan ondervangen worden met een restlegaat ten voordele van de broers en zussen van mijnheer. Die tweede verkrijging gebeurt tegen de tarieven die gelden tussen broers en zussen.
3. Betrek uw kleinkinderen in uw planning
Kleinkinderen erven nooit automatisch van hun grootouders zolang hun ouders nog in leven zijn. Wie iets aan zijn kleinkinderen wil nalaten, moet een testament opstellen. De verdeling van uw nalatenschap over meerdere erfgenamen zal om verschillende redenen een positieve invloed hebben op de erfbelastingdruk.
Een eerste is de progressiviteit van de tarieven, wat betekent dat de tarieven stijgen met de waarde van de erfenis. Door de versnippering van uw vermogen wordt de erfbelasting telkens berekend op het lagere nettodeel en komt u minder snel in de hoogste tariefschijven terecht.
Een grootvader heeft een beleggingsportefeuille van 600.000 euro. Hij laat een zoon en drie kleinkinderen na.
Als hij niets regelt, erft zijn zoon de hele portefeuille. Met een testament kan hij aan elk van zijn drie kleinkinderen 100.000 euro nalaten en 300.000 euro aan zijn zoon. Dat levert een besparing van erfbelasting op van 63.000 euro in het Vlaams Gewest, van 61.500 euro in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en van 61.125 euro in het Waals Gewest.
Er zijn nog andere voordelen. ‘Een legaat van maximaal 12.500 euro per kleinkind is in het Vlaams Gewest vrij van erfbelasting’, zegt Seppion. ‘En door uw kleinkinderen rechtstreeks te laten erven, vermijdt u ook dat op eenzelfde goed twee keer erfbelasting wordt betaald: een eerste keer door uw kinderen en bij hun overlijden door uw kleinkinderen.’
Stelt u zich vragen bij de capaciteiten van uw kleinkinderen om met een erfenis om te gaan? ‘Een ik-opatestament kan gepaard gaan met bewindsclausules, waarbij de ouder van het kind het vermogen beheert voor het kleinkind tot het oud genoeg is om dat zelf te kunnen’, zegt Verdickt. ‘Een variant is dat alleen de blote eigendom aan de kleinkinderen wordt gegeven en het vruchtgebruik aan de ouder van het kind.’ Voor de berekening van de erfbelasting zullen het vruchtgebruik en de blote eigendom afzonderlijk gewaardeerd moeten worden.
4. Steun een goed doel
Iets nalaten aan verre familie, een buur of een vriend is een dure aangelegenheid. De tarieven van de erfbelasting kunnen tot 55 procent oplopen. Wie de belastingfactuur wil temperen, kan een goed doel betrekken in zijn successieplanning en werken met een duolegaat.
