'Poetin gaat voor beperkte en voorwaardelijke escalatie'

Bijna zeven maanden na de inval van Rusland in Oekraïne kiest de Russische president Vladimir Poetin voor een gedeeltelijke mobilisatie van zijn eigen strijdkrachten. Dat houdt in dat reservisten met onmiddellijke ingang worden opgeroepen voor militaire dienst, zei Poetin in een toespraak.

Het gaat niet om alle reservisten - dat zijn er minstens 2 miljoen - maar in eerste instantie om 300.000 mannen die worden opgeroepen. Dat gebeurt niet in één keer, verduidelijkte de minister van Defensie Sergej Sjojgoe. Het gaat vooral om reservisten die al eerder in het leger dienden en specifieke militaire kennis of ervaring hebben. In een interview met de Russische staatstelevisie zei Sjojgoe dat studenten en dienstplichtigen niet worden opgeroepen.

Referenda

Poetins speech werd verwacht, na de aankondiging van referenda over de Russische annexatie van de provincies Donetsk, Loehansk, Kherson en Zaporizja. In verspreide slagorde kondigden de pro-Russische leiders van die bezette Oekraïense provincies aan dat snel een volksraadpleging zou gebeuren over de aansluiting bij Rusland.

Poetin sprak zijn steun uit voor die beslissing en zei in zijn speech dat Rusland de Donbas, de oostelijke regio van Oekraïne waar Loehansk en Donetsk liggen, wil 'bevrijden'. Poetin hanteert nog steeds het narratief dat de Oekraïners daar onderdrukt worden. 'We mogen hen niet in de steek laten. Daarom wordt nu een decreet getekend voor een gedeeltelijke mobilisatie. Ik heb de regering opgedragen om vrijwilligers aan het front een legale status toe te kennen.'

Terreinwinst

Nu de Oekraïners steeds meer terreinwinst boeken, staat Poetin al een tijd onder druk: inbinden of escaleren. Een van zijn opties was dan een algemene mobilisatie - het oproepen van alle volwassen mannen in Rusland - af te kondigen. Hoewel onduidelijk is wat het effect op het slagveld zal zijn van het oproepen van die extra strijdkrachten, bevestigt het de vrees voor een Russische escalatie.

‘Poetin gaat voor een beperkte, maar ook voorwaardelijke escalatie’, zegt Alexander Mattelaer, professor aan de VUB en als defensiespecialist verbonden aan het Egmontinstituut. 'In zijn speech van woensdagochtend legde hij de nadruk op het feit dat de mobilisatie maar gedeeltelijk zal zijn. Toch spreekt hij daarnaast dreigende taal over de inzet van zwaardere wapens, met name nucleaire.' Poetin zei 'alle beschikbare middelen te gebruiken om het Russische grondgebied te verdedigen' en waarschuwde dat dat 'geen bluf' was.

Nucleair

‘Dat brengt ons bij de crux van het verhaal’, zegt Mattelaer. ‘Het Russische plan is erg duidelijk geworden: ze willen de landbrug tussen de Krim in het zuiden en de Donbas in het oosten behouden. De eerste stap is via referenda in de provincies Donetsk, Loehansk en Kherson het gebied Russisch te maken. De tweede stap is dreigen met nucleaire wapens als de Oekraïners daar een opmars maken.’

Daarmee kaatst Poetin de bal terug naar Kiev. Eenmaal de gebiedsuitbreiding via wellicht vervalste referenda een feit is, moet Oekraïne beslissen hoe geloofwaardig het het Russische dreigen met nucleaire wapens vindt. ‘De vraag is of het risico op een nucleaire oorlog door Rusland de Oekraïners weerhoudt van tegenoffensieven of niet’, vat Mattelaer het samen.

Positie

Ook het Westen staat steeds meer onder druk om een positie in te nemen. Als de annexatie een feit zou worden na de referenda in de zuidelijke en oostelijke regio's, gelden ze vanaf dan, althans volgens Poetin, als Russisch grondgebied, zoals nu bij de Krim het geval is. Dat moet de drempel om Oekraïne te steunen verhogen, ook al kondigden verschillende westerse landen al aan dat ze de referenda niet erkennen.

'De Europese Unie is zelf niet in oorlog met Rusland, maar steunt Oekraïne wel bij zijn legitieme strijd', reageerde Peter Stano, een woordvoerder van de Europese Commissie na de toespraak. 'De Russische oorlog is weliswaar niet alleen een oorlog tegen Oekraïne, maar ook tegen de internationale gemeenschap en tegen elk vredelievend land dat de regels van het internationaal recht onderschrijft.'

Volgens Stano toon Poetin nu aan de internationale gemeenschap dat hij 'niet wil bijdragen aan oplossingen, maar de crisis alleen maar wil verdiepen'. 'De mobilisatie en de bevestiging van de referenda zijn een duidelijk signaal naar de hele internationale gemeenschap, tijdens deze cruciale week van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York, dat Poetin alleen geïnteresseerd is in het verderzetten van zijn vernietigende oorlog, die wereldwijd al zovele negatieve gevolgen heeft gekend.'