Een corona-exitstrategie voor België

Nu het erop lijkt dat het coronavirus in ons land richting de piek gaat, klinkt de vraag almaar luider hoe we op termijn kunnen terugkeren naar de normaliteit. Als eerste Europese land heeft Oostenrijk daar een beslissing over genomen. Vanaf volgende week dinsdag kunnen kleinere winkels en tuin- en bouwcentra weer open, vanaf 1 mei alle winkels. Restaurants en bars blijven minstens tot half mei dicht, scholen moeten zich zeker tot dan behelpen met digitale lessen.

Achter de schermen wordt ook in ons land aan een exitstrategie voor de quarantainemaatregelen gewerkt. Zo werd maandag een werkgroep met medische en economische experts voorgesteld die zich daarover moet buigen. De huidige maatregelen, waardoor we zo veel mogelijk moeten thuisblijven, gelden tot 19 april. Doordat de corona-epidemie pas nu richting de piek gaat en we dus nog niet eens halfweg zijn, worden ze allicht verlengd tot 3 mei. Daarna wordt het, net als in Oostenrijk, een terugkeer in stappen. ‘De terugkeer naar de normaliteit zal gradueel gebeuren’, verklaarde premier Sophie Wilmès afgelopen weekend in een videotoespraak.

De lockdownmaatregelen kwamen er op aanraden van de medische experts die de politiek bijstaan in de strijd tegen het coronavirus. ‘De politiek volgde hoofdzakelijk wat die experts hen aanraadden’, zegt Marc Sabbe, professor urgentiegeneeskunde in het UZ Leuven, die ervaring heeft met rampengeneeskunde. ‘De terugkeer naar de normaliteit is veel meer een politieke beslissing, want het is zoeken naar een evenwicht tussen wat nodig is om de gezondheid van mensen te beschermen, wat economisch noodzakelijk is en wat aanvaardbaar is voor de samenleving. Daardoor is het per definitie een moeilijke beslissing.’

Wachten tot mei

Sabbe raadt de overheid aan de maatregelen niet voor midden of eind mei te beginnen lossen. ‘Ze worden aanvaard en ze hebben duidelijk effect, dus is het beter wat te lang te wachten dan ze te snel op te geven. Want dan dreigen we naar een nieuwe piek te gaan en moet je de maatregelen weer strenger maken, wat een groot negatief psychologisch effect heeft.’

Social distancing blijft de komende maanden een zeer belangrijke rol spelen. Als meer mensen terugkeren naar het werk en als winkels weer opengaan, blijft afstand houden noodzakelijk om het besmettingsgevaar beperkt te houden. Om die reden lijkt het ook onvermijdelijk dat grote evenementen de komende maanden worden afgelast. Minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) suggereerde dat festivals als Rock Werchter of Tomorrowland maar beter worden geannuleerd.

Mondmaskers kunnen bij die terugkeer naar het gewone leven een hulp zijn. Wie ze draagt, kan nog altijd zelf besmet geraken met het virus, maar de kans is klein dat die persoon het doorgeeft. Daarom kunnen ze een hulp zijn op plaatsen waar veel mensen samenkomen en waar sociaal distancing moeilijk is, zoals op het openbaar vervoer of op termijn ook op het vliegtuig. Al moeten dan voldoende maskers voorhanden zijn, wat nu niet het geval is.

Sowieso is het volgens experts niet wenselijk dat we, zodra het aantal besmettingen tot een minimum is herleid, elkaar volledig blijven mijden. Niet alleen dreigt de economie daaraan ten onder te gaan, het doel is ook een zekere immuniteit voor het virus op te bouwen in de samenleving. We weten dat kinderen het virus misschien wel krijgen, maar doorgaans niet ziek worden. ‘Daarom zou het te verantwoorden zijn de basis- en middelbare scholen in mei weer te openen, desnoods in eerste instantie beperkt tot de helft van de tijd en alweer met het nodige respect voor social distancing’, zegt Sabbe.

Om leerkrachten te beschermen kan de eerste rij in de klas vrijgehouden worden of bieden mondmaskers een oplossing. Kinderen moeten ook wegblijven van hun grootouders, die als risicogroep moeten worden afgeschermd. Naast lossere regels voor kinderen kan je die ook toepassen voor twintigers en dertigers, die zelden zwaar ziek worden, zodat we als samenleving snel immuniteit opbouwen. ‘Zo is het geen gek idee Rock Werchter toch te laten doorgaan, maar dan alleen voor die leeftijdscategorieën. Alleen lijkt me dat politiek niet verkoopbaar’, zegt Sabbe.

Groepsimmuniteit

Om als samenleving minder kwetsbaar te zijn voor corona gaan virologen ervan uit dat 60 tot 70 procent van de bevolking met het virus in aanraking moet zijn geweest. Dan ontstaat groepsimmuniteit, waardoor het niet meer zo snel kan verspreiden. Het probleem is dat we niet weten in welke mate het virus nu verspreid is geraakt. Officieel zijn in ons land 20.000 mensen besmet, maar alleen wie ernstige symptomen heeft, wordt getest. Virologen gaan ervan uit dat in realiteit zeker tien keer meer mensen besmet zijn, van wie de meesten geen symptomen vertonen.

Om een goed beeld van het aantal besmettingen te krijgen zijn immuniteitstesten, die nog volop in ontwikkeling zijn, cruciaal. Op die kennis kan de politiek zich baseren om beslissingen te nemen. Als blijkt dat veel kinderen besmet zijn geraakt, kan bijvoorbeeld losser met de scholen worden omgesprongen dan als blijkt dat kinderen het virus nauwelijks hebben opgelopen. Want het doel blijft hetzelfde. We willen vermijden dat te veel mensen gelijktijdig ziek worden, waardoor de ziekenhuizen overbelast geraken.

Het voorleggen van een positieve immuniteitstest als voorwaarde om opnieuw buiten te mogen komen, zoals hier en daar als oplossing wordt gesuggereerd, is allicht een brug te ver. ‘Dat komt erop neer dat je een soort van discriminatie invoert’, zegt Sabbe. ‘Een deel van het gezin kan dan met vakantie gaan omdat het al corona heeft gehad en het andere deel moet thuisblijven? Dat kan misschien in China, maar bij ons lijkt het mij moeilijk te verdedigen.’

Testen

Het opdrijven van het aantal gewone tests, die nu worden uitgevoerd om uit te zoeken of iemand corona heeft, moet wel helpen om het virus blijvend in te dijken. Als het aantal besmettingen is teruggedrongen, zou iedereen met symptomen moeten worden getest. Wie positief test, moet in quarantaine geplaatst worden en er moet worden uitgezocht met wie de betrokken persoon in aanraking is geweest. Wie mogelijk besmet is geraakt moet ook worden getest en indien nodig afgezonderd. Allerhande apps, die bijvoorbeeld aangeven dat je langere tijd in de buurt van een besmette persoon bent geweest, kunnen daarbij helpen.

Die strategie past Duitsland sinds het begin van de uitbraak met succes toe, waardoor het coronavirus in de Bondsrepubliek vooralsnog relatief weinig dodelijke slachtoffers maakt. Ons land wilde die aanpak nabootsen, maar beschikte over onvoldoende testmateriaal om dat te doen. Intussen heeft de federale regering het aantal tests wel opgedreven - op korte termijn is de capaciteit gestegen van 2.000 naar 10.000 tests per dag. 

Eén ding is duidelijk: de terugkeer naar de normaliteit wordt een werk van lange adem. ‘Ik hoop dat we in september kunnen terugkeren naar de samenleving zoals we die voordien kenden, al is het maar om de mensen perspectief te bieden’, zegt Sabbe. Maar hij vreest ervoor, omdat nu al heel wat evenementen voor het najaar worden afgelast.

Bovendien is de kans groot dat we in het najaar, als het weer slechter wordt en we allemaal weer dichter bij elkaar kruipen, opnieuw naar een piek evolueren, waardoor opnieuw strengere maatregelen nodig zijn. We horen het niet graag, maar zolang er geen vaccin is - en dat zit er voor dit jaar niet in - wordt de terugkeer naar het gewone leven eerder iets waarvan we dromen dan de realiteit.