Miljardenbegroting Elia botst op rentestress

Zou de federale formateur Bart De Wever (N-VA) de obligatiemarkt in de gaten houden? We hopen van wel. Als iets de regeringsonderhandelaars tot extra spoed zou moeten nopen, is het wel de massale uitverkoop van obligaties die deze week plaatsvond. Zowel staats- als bedrijfspapier vloog de deur uit, waardoor langetermijnrentes de hoogte in schoten.

De Trumpiaanse 'animal spirits', het optimisme bij beleggers over belastingverlagingen en deregulering, moesten naar de slachtbank. De beurzen remden heftig. Op vrijdag gaf een sterk banenrapport de genadeslag: op renteverlagingen in de Verenigde Staten hoeven beleggers allicht niet meer te rekenen. In plaats daarvan anticiperen ze op een hardnekkige inflatie en de effecten van het Trump-beleid, zoals hoge infrastructuuruitgaven en handelsconflicten, die de kosten verhogen en bijdragen aan stijgende rentes.

De verkoopgolf die over de obligatiemarkten rolde, is om veel redenen verontrustend, maar misschien wel het meest voor de begrotingen van overheden. De pijn van snel stijgende leenkosten is het grootst voor landen als België, waar de budgettaire marges flinterdun zijn. Als De Wever een voorsmaakje wil, hoeft hij maar het kanaal over te kijken. De rendementen op langlopende Britse staatsobligaties (gilts) zijn gestegen naar het hoogste niveau sinds de financiële crisis, of in het geval van de dertigjarige gilt zelfs sinds 1998.

In een taal die regeringsonderhandelaars misschien beter begrijpen: de recente rentestijgingen hebben naar schatting bijna 9 miljard pond (11 miljard euro) toegevoegd aan de rentefactuur van de Britse overheid. De begrotingsbuffer van 9,9 miljard pond van minister van Financiën Rachel Reeves is met andere woorden bijna volledig opgesoupeerd aan extra rentebetalingen. Het dichten van dat gat vereist extra belastingverhogingen, bezuinigingen of beide. Wie in België de post van Financiën binnensleept, komt maar beter beslagen op het ijs. In België is de langetermijnrente deze week met 12 basispunten gestegen naar 3,18 procent, het hoogste peil sinds de verkiezingen begin juni. Dat is uiteraard lang niet zo dramatisch als in het Verenigd Koninkrijk, waar ze oploopt richting 5 procent, maar als de rentestress uitbreidt, zal het ook onze begrotingsoefeningen alleen maar moeilijker maken.

Hetzelfde geldt voor de miljardenbegroting van Elia . De groeiplannen van de Belgische stroomnetbeheerder botsen frontaal op de rentestijging. Elia kelderde met 17 procent, goed voor de slechtste week in de twintigjarige beursgeschiedenis van het bedrijf, dat ooit ‘zo stabiel als een obligatie’ heette te zijn. Die pandoering heeft met een cocktail aan factoren te maken, in de eerste plaats de rentestijging.

Elia wil zijn intussen befaamde ‘RAB’, zijn gereguleerde activabasis, met 20 procent laten groeien. Dat moet tegen 2028 resulteren in een bonte verzameling van hoogspanningslijnen, onderstations, interconnecties, transformatoren, energie-eilanden en schakelsystemen ter waarde van 33 miljard euro, een groei van 175 procent ten opzichte van Elia’s huidige activabasis.

Maar zo'n ambitieus transmissiemenu bij elkaar koken kost handenvol geld. Om dat te realiseren heeft Elia een investeringsplan van 30,1 miljard euro aangekondigd. Een derde daarvan zal in België worden geïnvesteerd, het overige gaat naar de Duitse dochteronderneming 50Hertz.

De investering zou moeten leiden tot een groei van de winst per aandeel met meer dan 10 procent in de periode 2024-2028. Dat zijn zeer mooie vooruitzichten. Die prestatie zou Elia met kop en schouders tot winstkampioen in de sector bombarderen, boven vergelijkbare bedrijven als TenneT, RTE en Amprion.

Maar zo ver zijn we nog niet. Sinds de aankondiging van het plan in november 2023 zijn niet alleen de leenkosten, maar ook de kosten in de toeleveringsketen verder gestegen, wat de druk op de financiering verhoogt. Een goed voorbeeld is het Belgische energie-eilandproject Prinses Elisabeth, waarvan de kostenraming inmiddels met ‘Brusselse metro’-achtige proporties is ontspoord van 2 miljard naar mogelijk 8 miljard euro.

Bovendien is er naast miljarden aan bankschulden ook eigen vermogen nodig. Elia heeft ongeveer 4 à 4,5 miljard euro vers kapitaal nodig. Dat is ongeveer evenveel als de gehele beurswaarde bij de slotbel op vrijdag (4,6 miljard euro). Elia moet zijn volledige zelve dus nog een keer geplaatst zien te krijgen in de vorm van nieuwe aandelen. De vraag is of de appetijt bij investeerders groot zal zijn, nu ze ook elders verleid worden. TenneT Germany plant een beursgang in Frankfurt. Zullen investeerders twee keer voor een gelijkaardig bedrijf geld op tafel willen leggen?

Hoewel dat gigantische bedrag niet in één keer hoeft te worden opgehaald, blijft de onzekerheid over de kapitaalinjecties zwaar op het aandeel drukken. En hoe groter de druk, hoe meer verwaterend die kapitaalronde(s) zullen zijn voor de bestaande aandeelhouders. Dat zijn - kort gezegd - u en ik. Elia is voor het grootste deel in handen van gemeentelijke intercommunales als Publi-T, Publipart en Interfin, naast een potig belang voor Katoen Natie (zie tabel). Als het slecht gaat met Elia, gaat het slecht met ons allen. En met Fernand Huts.

Zolang er geen duidelijkheid komt wanneer en tegen welke voorwaarden Elia het benodigde kapitaal zal ophalen, zal het aandeel in de touwen hangen, schreef een moedige Kris Kippers van Degroof Petercam deze week. Zijn advies om Elia te shorten - met andere woorden: te speculeren op een daling van het aandeel - was baldadig, maar vanuit beleggersoogpunt een uitstekende call, gezien het zeer forse weekverlies.

Ook nog Trump

Wat een sores voor Elia. En alsof dat allemaal nog niet genoeg is, heeft het bedrijf ook nog eens de machtigste vijand op aarde tegen zich. Donald Trump maakte zich maandag sterk dat er onder zijn termijn als president van de Verenigde Staten ‘geen enkele offshore windmolen voltooid zal worden’. Trumps rabiate haat tegen windenergie is misschien niet Elia's grootste kopzorg, maar het straalt wel negatief af.

In december 2023 kocht de Belgische netbeheerder een belang van 35 procent in EnergyRe Giga Projects, een Amerikaanse ontwikkelaar van hoogspanningslijnen voor offshorewind. Daarnaast heeft Elia via zijn dochteronderneming WindGrid een project dat Trump het liefst zo snel mogelijk naar de eeuwige jachtvelden wil verwijzen: de ontwikkeling en de bouw van offshore windtransmissie-infrastructuur in de staat New Jersey.

De Amerikaanse windactiviteiten zijn klein bier in het grotere geheel van Elia. Maar ze helpen natuurlijk niet voor het sentiment rond het aandeel, dat zich al onder het vriespunt bevindt. Bernard Gustin zal zijn borst mogen natmaken wanneer hij volgende week als CEO aan de slag gaat. Hopelijk ziet hij net als De Wever de verschroeiende urgentie van wat zich op de obligatiemarkt afspeelt. Over rentebewegingen of Trump-grillen hebben beide heren geen controle. Maar wel over een doortastende respons daarop, nu hun beider miljardenbegrotingen kraken.