Open VLD-voorzitter Tom Ongena: 'We moeten nieuwe kerncentrales bouwen'

Na de voorzet van premier Alexander De Croo (Open VLD) om de kerncentrales Doel 4 en Tihange 3 geen tien, maar twintig jaar langer open te houden, gaat voorzitter Tom Ongena nog een stap verder. Volgens hem moet de volgende regering beginnen met de voorbereiding van de bouw van nieuwe kerncentrales.

Het past in de precampagne van de liberalen, die net zoals die van de N-VA draait om het veiligstellen van de welvaart. Voor de liberalen staat concurrentiekracht daarin centraal. Ongena vat het samen in ‘kosten, regels en mensen’. De loon- en energiekosten moeten onder controle blijven. De rechtszekerheid moet worden hersteld, ook voor vergunningen die door stikstofregels worden bedreigd. En de arbeidsmarkt moet flexibeler, zodat meer mensen aan de slag raken.

Wat die energiekosten betreft, kan België volgens de liberalen niet rond kernenergie. ‘Als je ziet hoe de vraag naar elektriciteit zal toenemen, is het duidelijk dat we kernenergie nodig hebben’, zegt Ongena. ‘We moeten af van het stop-and-gobeleid en duidelijk maken dat kernenergie voor de komende 40 jaar deel zal blijven uitmaken van onze energiemix. Bij een dunkelflaute, als er weinig of geen wind en zon is, heb je andere energiebronnen nodig die dat kunnen opvangen. Kernenergie is daarin cruciaal.’

Dan bouw je toch beter gascentrales, die je eenvoudig kan aan- en uitzetten?

Tom Ongena: ‘De energiecrisis heeft aangetoond dat we enorm afhankelijk zijn van gas. Daarom moeten we doorpakken met kernenergie. Nadat Vivaldi - met de groenen erbij - beslist heeft de levensduur van Doel 4 en Tihange 3 met tien jaar te verlengen, moet de volgende regering de levensduurverlenging naar twintig jaar optrekken. Zo kopen we tijd voor de bouw van nieuwe centrales. We hebben het dan over de nieuwe generatie kleine en moduleerbare centrales, de SMR’s. Daarnaast moet de wet op de kernuitstap op de schop, want die vormt een obstakel voor de bouw van kerncentrales, die nodig zijn om ons land in de toekomst van propere en betaalbare energie te verzekeren.'

De bouw van kerncentrales is erg duur. Je zal ook veel geld moeten pompen in de versterking van het hoogspanningsnet, wat de energiefactuur dreigt te doen oplopen.

Ongena: ‘We moeten daar niet flauw over doen, de kans is zeer reëel dat de kosten en de energiefacturen zullen toenemen. De overheid kan bekijken welke heffingen uit de factuur kunnen worden gehaald, maar dan nog is de kans groot dat de prijs zal stijgen. Maar als we niets doen, dreigen we niet te kunnen voldoen aan de stijgende vraag naar elektriciteit. Je zal dus moeten investeren.’

Is de blauw-groene as daarmee definitief gebroken?

Ongena: ‘Ik kan niet voor Groen spreken. Ik kan alleen maar hopen dat de groenen minder dogmatisch nadenken over hoe je de uitstoot van CO2 kan terugdringen. Voor mij staat kernenergie niet in mijn liberale ideologie. Ik ben daarin technologieneutraal. Wat er wel in staat: geef mensen de kans om vooruit te gaan.’

Het wordt dan wel lastig voor premier De Croo, als de Vivaldi-regering met steun van de groenen moet worden voortgezet.

Ongena: 'Ze hebben mij verweten in het Voka-debat in september op de rode knop te duwen, toen ons gevraagd werd of Vivaldi een tweede legislatuur moest krijgen. We zullen maar in een volgende regering stappen als we onze punten kunnen doordrukken. Cruciaal is dat onze bedrijven aan concurrentiekracht winnen. Energie is daar een belangrijk onderdeel van.’

Is het realistisch om in Vlaanderen nog een vergunning te krijgen voor een kerncentrale?

Ongena: ‘Er is in de Vlaamse regering een politiek akkoord over stikstof. Ik hoop dat dat nu een goede decretale vertaling krijgt en dat we er stilaan door zijn. We proberen bovendien te vermijden dat we in ons volgebouwd Vlaanderen een nieuwe lading regels krijgen via de Europese natuurherstelwet, waarvoor we op de pauzeknop hebben geduwd.’

We beginnen ons nu echt af te vragen hoe De Croo opnieuw premier kan worden.

Ongena: ‘We gaan niet naar de verkiezingen met de boodschap dat Alexander per se premier moet worden. We vinden wel dat hij de beste man op de beste plaats is om het te doen. Maar onze eerste opdracht is ons programma maximaal te realiseren.’

Nog even over die vergunningen: zelfs het Agentschap Natuur en Bos van minister Zuhal Demir (N-VA) zegt geen gunstig advies voor de Ineos-ethaankraker in Antwerpen te kunnen afleveren.

Ongena: 'Waanzin! We zijn doorgeschoten. Sommigen beweren dat we in Vlaanderen alles beter doen, maar we betonneren alles in regeltjes. Het evenwicht is zoek. In de haven van Antwerpen ligt een plan klaar om een kaaimuur te bouwen om schepen te laten aanmeren voor CO2-opslag. Maar dat kan niet, omdat er bij de bouw van die kaaimuur te veel stikstof zou vrijkomen.’

Dat komt door de eigen regels van de Vlaamse regering. We horen N-VA-voorzitter Bart De Wever nog zeggen dat als we zo vastlopen, hij beter in een sociale werkplaats aan de slag kan gaan.

Ongena: ‘Dat hij dan eens met Demir belt. Als de investeringen van Ineos niet doorgaan, kan je in Vlaanderen een bordje ophangen met de boodschap dat investeerders hier niet meer moeten zijn.’

We hebben nu al over kosten en regels gesproken. Het derde campagnepunt wordt de mensen. Had de federale regering niet meer kunnen doen?

Ongena: 'We hebben gezinnen en bedrijven door de corona- en de energiecrisis geloodst.'

Met als gevolg een van de slechtste begrotingen van Europa.

Ongena: ‘Maar onze economische groei is hoger dan bijvoorbeeld die van Duitsland. Dat komt onder meer omdat we de koopkracht hebben beschermd en de gezinnen zijn blijven consumeren. Liever zo dan dat we er hard hadden ingehakt.’

Is er voldoende gebeurd om de arbeidsmarkt te hervormen?

Ongena: ‘We hebben niet overal heel grote hervormingen kunnen doen, maar we hebben wel de flexi-jobs uitgebreid. Dat is de grootste flexibilisering van onze arbeidsmarkt in decennia, met een uitbreiding naar 22 sectoren. Is dat voldoende? Uiteraard niet. Maar het was een concreet antwoord op de problemen van ondernemers om personeel te vinden.’

Welke stappen moeten volgen?

Ongena: ‘Een fiscale hervorming die de loonkosten doet dalen. Je zal die moeten koppelen aan hervormingen in de sociale zekerheid en de arbeidsmarkt, zodat niet werken strenger wordt aangepakt.’

En waarom is dat allemaal niet gebeurd?

Ongena: ‘Omdat deze regering in de eerste plaats een crisisregering is. En ze heeft dat goed gedaan, maar de volgende moet een hervormingsregering worden. Die fiscale hervorming is niet gelukt omdat ze budgetneutraal moest zijn, maar tot 1,5 miljard euro extra lasten voor bedrijven ging leiden.’

Is het uitblijven van grote hervormingen niet de reden waarom de kiezer niet meer gelooft in de liberalen?

Ongena: ‘Als er één partij op de welvaart inzet, dan zijn wij het. Ik hoor De Wever zeggen dat hij niet meer gelooft in een federaal herstelbeleid. Dan is het voor mij duidelijk: het enige wat voor hem telt, is artikel 1 van zijn statuten, namelijk Vlaamse onafhankelijkheid. Ondertussen blijft het onduidelijk wat de N-VA denkt over samenwerking met het Vlaams Belang - dat zou pas spelen met onze welvaart zijn. Dan moet je het land blokkeren, zoals na de verkiezingen van 2019. Dat het land een jaar geblokkeerd was, heeft ons toen 10 miljard euro gekost.’

En hoeveel beter hebben de liberalen het gedaan?

Ongena: ‘Sommigen zeggen: de liberalen zijn al 23 jaar aan de macht. Maar in die tijd is de welvaart gestegen en is onze vrijheid vergroot.’

Toch lijkt de kiezer dat niet te zien. Kijk naar de winst van Geert Wilders in Nederland.

Ongena: ‘Ik heb de uitslag van de Nederlandse verkiezingen gezien. Maar je lost niets op met extreemrechtse ideeën, of door op Israëlische en andere tv-zenders ons land in de put te praten, zoals (N-VA-Kamerlid, red.) Theo Francken deed. Of zoals Bart De Wever in Nederland vertelde dat hier niets meer lukt. 'Rien ne va plus', zei hij. Hij moet toch beseffen dat hij de brug naar extreemrechts aan het leggen is.'

Net omdat de onzekerheden zo groot zijn, vragen veel kiezers bescherming van de overheid. En zoeken ze hun toevlucht in een identitaire politiek. Wat is uw antwoord daarop?

Ongena: ‘Als liberaal volg ik dat niet. Want die identiteit eindigt in nationalisme en is geen oplossing. Kijk hoe het Britse nationalisme in de brexit geëindigd is en ga eens luisteren hoe tevreden de Britten daar nog over zijn. Wij blijven een partij die voorstander is van Europese samenwerking. Je zal voor migratie bijvoorbeeld op dat niveau de buitengrenzen moeten bewaken.’

Weet u wat Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken over dat laatste zegt? Dat hij dat al jaren zegt.

Ongena: ‘Mocht ik het Vlaams Belang volgen, dan liep ik tijdens de pandemie in betogingen mee met de an­ti­vaxers. Dan zou ik in het stikstofdebat alleen maar de landbouw verdedigen en Ineos wegjagen. En dan zou ik in het energiedebat alle nimby's in West-Vlaanderen achternalopen om te verhinderen dat de Ventilus-hoogspanningslijn wordt aangelegd om de energiebevoorrading te verzekeren. Extremisten bieden geen oplossingen. Wij doen dat wel, door beslissingen te durven nemen.'

Met welk resultaat bent u volgend jaar tevreden?

Ongena: ‘Een goed resultaat. Ik ga er geen cijfer op kleven.’