YouTube-ster Acid haalt 130.000 euro op in strijd tegen 'klassenjustitie': heeft hij een punt?

Acid had amper 24 uur nodig om ruim 130.000 euro in te zamelen voor de betaling van zijn boete en schadevergoeding. Na zijn veroordeling voor de Brugse correctionele rechtbank schieten fans massaal te hulp. Vaak met kleine bedragen van 5 of 10 euro willen ze bijdragen aan 'de goede zaak'. 'Acid, je hebt niet alleen de daders exposed, maar ook het rechtssysteem', schrijft een anonieme donateur. 

Het West-Vlaamse YouTube-fenomeen werd deze week veroordeeld tot drie maanden cel met uitstel en moet 20.000 euro schadevergoeding betalen voor een video die hij plaatste na het proces over de dood van Sanda Dia.

Vandergunst maakte persoonlijke gegevens van Reuzegommers bekend. Hij viseerde ook een ex-preses, die niet op de doop was en niet was vervolgd, en het restaurant van zijn ouders. De Brugse rechter oordeelde dat die video ver buiten de grenzen van de vrijheid van meningsuiting viel.

Harder aangepakt

Het vonnis lokt een golf van protest uit bij de fans. Zij vinden dat Acid veel harder is aangepakt dan de leden van Reuzegom, die een werkstraf kregen en minder schadevergoeding moesten betalen.

'Acid stemde niet in met een werkstraf of een opschorting', zegt Laurens Claes, strafrechtonderzoeker aan de UAntwerpen. 'Daardoor kon de rechter dat niet opleggen, terwijl hij dat wel wilde. Dan blijven weinig alternatieven over. Drie maanden met uitstel leunt dichter aan bij de minimale dan bij de maximale gevangenisstraf van twee jaar. 800 euro is ook de minimumgeldboete.'

Toch is er een voedingsbodem voor het gevoel dat straffen te veel verschillen. 'Rechters hebben veel vrijheid', zegt Claes. 'Dat is voor een deel een politieke keuze. Politici gaven rechters de wettelijk optie om straffen op maat uit te spreken. Anders dan in Nederland hanteren onze rechters geen richtlijnen, die aangeven welke straffen gepast zouden zijn voor bepaalde misdrijven. Daardoor kunnen straffen voor gelijkaardige feiten bij ons uiteenlopen.'

Ook de kritiek op de schadevergoeding is niet uit de lucht gegrepen. De vergoeding van 20.000 euro voor het restaurant - die nog kan stijgen na een analyse van de boekhouding door een bedrijfsrevisor - is hoger dan de 15.000 euro die Dia's ouders kregen per veroordeelde Reuzegommer. Dat komt omdat justitie voor 'morele' schade minder gulle standaardtabellen hanteert.

Buik vs. ratio

Justitie probeert de nuances te duiden, maar het bereik van persrechters in kranten en journaals verbleekt bij de honderdduizenden views die Acid genereert vanuit zijn slaapkamer.

'Dit is voor mij geen verrassing', zegt Reinout Van Zandycke, communicatiespecialist en zaakvoerder van het communicatiebureau Exposure. 'In communicatie wint de buik het altijd van de ratio. De boodschap van justitie is complex. Ze kan zich geen enkele uitschuiver permitteren. Dat laat weinig ruimte voor emotie. Daartegenover staat een influencer die in een filmpje van vijf minuten volledig op het gevoel van oneerlijkheid inspeelt.'

Acid beloofde het overschot van de crowdfunding door te storten aan de Sanda Dia Foundation. Toch komt de aandacht die de hetze genereert hem zakelijk niet slecht uit. Zijn verdienmodel draait op aandacht: hoe meer kijkers hij lokt, hoe meer zijn video's opbrengen. Van Zandycke: 'Acids merkwaarde zal hier alleen maar van groeien. Hij haalt nu al een veelvoud op van wat de zaak hem kost.'

Politici spelen op TikTok en Instagram in op de heisa om jongeren te bereiken. CD&V-voorzitter Sammy Mahdi had het eerder al over 'werkstrafjes' in de Reuzegom-zaak en noemt het belachelijk dat Vandergunst een strafblad heeft. Dat dat komt omdat die een werkstraf weigerde, zei Mahdi er niet bij. Ook de PVDA'ers Raoul Hedebouw en Jos D'Haese pikten gretig in op de uitspraak van Acid dat 'money always wins in België'.

Een maatschappelijk en politiek debat over de rechtspraak is op zich niet problematisch. Het gevaar is vooral het afkalvende vertrouwen in justitie. Twee derde van de jongeren halen hun nieuws vooral van sociale media, waarop justitie nauwelijks actief is om misverstanden uit de wereld te helpen.

De advocaat van Acid liet in 'Terzake' weten dat hij hoger beroep niet uitsluit. Als er een nieuw proces komt, barst het debat ongetwijfeld opnieuw los. Sanda Dia's moeder vroeg in een zeldzame open brief om rust: 'Dit moet stoppen, Sanda’s ziel moet kunnen rusten.'