Meer kandidaat-leerkrachten, maar tekort blijft

De lerarenopleidingen in Vlaanderen slaken een voorzichtige zucht van opluchting. Meer studenten dan vorig jaar vinden de weg naar een opleiding tot leerkracht voor het kleuter-, lager of secundair onderwijs. Dat blijkt uit een rondvraag van De Tijd bij zes hogescholen.

De hogescholen van University Colleges Leuven-Limburg (UCLL) en de hogeschool Odisee tekenen een stijging van meer dan 10 procent op in vergelijking met hetzelfde moment vorig jaar. Er is vooral meer interesse in kleuter- en lager onderwijs, maar ook de instroom voor de richting leerkracht secundair onderwijs doet het goed.

Ook bij de hogeschool Gent (HOGENT) en Hogeschool West-Vlaanderen (Howest) klinken de prognoses positief. Terwijl bij HOGENT het kleuteronderwijs en het lager onderwijs in de lift zitten, trekt Howest meer studenten secundair onderwijs aan. AP Hogeschool Antwerpen en Artevelde Hogeschool tekenen een status quo op in vergelijking met vorig jaar.

Opmerkelijk zijn de positieve geluiden over zij-instromers, mensen met werkervaring die de overstap naar het onderwijs maken. Howest ziet een verdubbeling van die groep. Bij Odisee klinkt dat de carrièreswitchers de motor zijn achter de positieve tendens en ook bij de Artveldehogeschool en HOGENT doen die inschrijvingen het goed, zeker voor de praktijkvakken.

Op de definitieve cijfers voor het schooljaar 2022-2023 is het nog wachten - studenten kunnen zich nog tot ver in september inschrijven - maar de eerste prognoses zijn licht positief.

Complexer

Maar ondanks die positieve geluiden maakt niemand zich illusies. Overal is te horen dat de instroom nog veel te laag is om het lerarentekort op te lossen. Het aantal leraren volstaat niet om de verhoogde instroom van leerlingen in het secundair en de pensioneringsgolf op te vangen. De hoopvolle inschrijvingscijfers moeten nog jaren stijgen voor de samenleving een fundamenteel verschil merkt.

'Het blijft moeilijk 18-jarigen te overtuigen', zegt opleidingshoofd Wouter Van Hoorne van Howest. 'Op infomomenten blijven we twijfels horen bij studenten.' 18-jarigen stappen in een sector onder vuur. Hun job wordt complexer, met veel bijkomende taken, terwijl Vlaanderen terugvalt in de internationale kwaliteitsrankings. Daarnaast komt de sector vaak negatief in het nieuws met burn-outs bij leerkrachten of juridisch gekrakeel over de eindtermen.

We zitten ook nog niet aan wat de instroom ooit was. Terwijl voor het schooljaar 2011-2012 nog 26.831 studenten warm te maken waren voor een carrière voor de klas, zakte dat aantal met meer dan 26 procent tegen 2018- 2019. Tijdens de coronajaren herpakte de sector zich, met bijna 24.000 studenten. Vooral het secundair onderwijs leefde opnieuw op. Een tendens die zich in het schooljaar 2022-2023 lijkt door te zetten.

Uitval

De instroom van nieuwe studenten leerkracht is een basisvoorwaarde, maar de uitval van (startende) leerkrachten blijft een enorm probleem. Jaarlijks gooien 3.700 leerkrachten, van wie 2.000 starters, de handdoek. Een op de drie geeft er binnen de vijf jaar de brui aan.

'Ons hart bloedt als oud-studenten te snel afhaken onder druk van de werkomstandigheden', zegt Jo van den Hauwe, het opleidingshoofd van de lerarenopleidingen kleuter- en lager onderwijs van AP Hogeschool. Van den Hauwe hamert erop dat beginnende leerkrachten ondersteund moeten worden. De tijd van 'eenzame held voor de klas' is voorbij. 'Maar het is ook goed dat mensen even proeven van een andere sector en dan terugkeren naar het onderwijs. Om die mobiliteit mogelijk te maken, moet de stolp boven het onderwijs weg. We zetten stappen, zoals het meenemen van anciënniteit, maar het kan nog beter.'

Specifieke cijfers over het lerarentekort zijn er niet, maar eind juli stonden bij de arbeidsbemiddelaar VDAB dubbel zoveel vacatures open voor leerkrachten als een jaar eerder. De Vlaamse regering probeert meer leraren voor de klas te krijgen door meer anciënniteit toe te kennen aan zij-instromers, sneller uitzicht op een vaste benoeming en soepeler regels voor loopbaanonderbrekingen.