Noodtoestand in het onderwijs

Zinksmelterijen, kunstmestproducenten en staalverwerkers kondigden de afgelopen dagen aan bepaalde activiteiten stil te leggen. Ook kleinere energie-intensieve bedrijven zijn in hun voortbestaan bedreigd. De energiecrisis in Europa wordt alsmaar acuter en - hoeft het gezegd - het is nog maar de laatste week van augustus en meer dan 25 graden. De Belgische industrie spreekt van een 'noodtoestand' en vraagt noodmaatregelen.

Door de energiecrisis dreigt een andere op de achtergrond te raken. Die andere crisis speelt zich veel langgerekter af, maar kan op termijn even dramatische gevolgen hebben. Deze zelfde laatste week van augustus zitten schooldirecteurs met de handen in het haar om leraars te vinden. Enkele duizenden vacatures zijn nog niet ingevuld en na 1 september wordt het elk jaar alleen maar erger.

Klassen zonder leraars zijn een symptoom van een onderwijscrisis die stilaan ook het etiket noodtoestand verdient. Rapport na rapport toont pijnlijk aan hoe ons leerplichtonderwijs aan kwaliteit inboet. Het antwoord is nog altijd too little, too late. Dat is geen steen naar een groot deel van de 140.000 leerkrachten die na 1 september weer het beste van zichzelf zullen geven. Wel naar de beleids- en koepelverantwoordelijken.

15 maanden extra

15-jarigen hebben nu gemiddeld een jaar en drie maanden (negen maanden voor corona en zes maanden extra door corona) langer nodig dan 20 jaar geleden om hetzelfde niveau van wiskunde te halen. Voor taal is eenzelfde achteruitgang merkbaar. En toch lijkt de sense of urgency in deze andere crisis nog altijd niet groot genoeg, een aantal recente ad-hocmaatregelen ten spijt.

Als de wil er zou zijn, kan men vrij snel het acute lerarentekort milderen. Vlaamse leraars geven 11 procent minder lesuren dan gemiddeld in de industrielanden. Maar voor en na de les verzuipen ze vaak in te veel administratie. Laat leraars minder onproductieve verslagen schrijven en meer uren les geven.

Voor een betere instroom van mensen met een carrière buiten het onderwijs is al een stap gezet. Dat kan nog beter door de meeneembaarheid van de anciënniteit te verhogen.

Ten gronde moet het gaan om een herwaardering door alle spelers. Koepels, vakbonden, politici, ouders en captains of industry moeten zich meer bekommeren over de essentie: kinderen op een kwaliteitsvolle manier kennis doen verwerven. Er is een prima rapport-Brinckman opgesteld door de onderwijscommissie van het Vlaams Parlement met ruim 50 aanbevelingen. Nu nog uitvoeren.

Een herwaardering van de leraars zit niet alleen in het loon, maar ook in de waardering van de hele maatschappij. Als ouders al zeer respectloos zijn voor de school, hoe moet het dan met rebelse pubers? De uitstroom van leraars in de eerste vijf jaar van hun carrière is een pak hoger dan die in andere sectoren. Meer dan om loon gaat het om een gebrek aan respect, net als om een algemene malaise in sommige schoolomgevingen waar demotivatie troef is. Hou de helft van de ontgoochelden aan boord en het lerarentekort is grotendeels opgelost.

Als de kwaliteit van ons onderwijs daalt, daalt de kwaliteit van de beslissingen die genomen worden, van de innovaties die oplossingen moeten bieden voor zware problemen als energie of klimaat, van onze artsen en gezondheidszorg (voor het eerst moesten bij het toegangsexamen geneeskunde punten bijgegeven worden), van de medewerkers van onze bedrijven.

Kennis en innovatie zijn de basisingrediënten voor de creatie van welvaart. Als we als dure regio ook ons voordeel van kenniseconomie verliezen, zullen investeringen en onze welvaart verhuizen naar landen met een beter onderwijs. Waar wachten we op?