Roep Google & co. een halt toe

Google maakte gebruik van illegale praktijken om een dominante positie te verwerven met zijn internetzoekmachine en om concurrenten uit de markt te duwen, oordeelde een federale rechter maandag in de Verenigde Staten.

Het techbedrijf betaalde bijvoorbeeld vele miljarden dollars aan Apple, aan producenten van smartphones, aan mobiele operatoren en aan de ontwikkelaars van webbrowsers om zijn zoekmachine een bevoorrechte plek te geven. Daardoor kon het voor zoekopdrachten een marktaandeel van 90 procent halen. Maar op die manier maakte de techgigant de toegang van rivalen tot de markt nagenoeg onmogelijk en verdwenen de prikkels om te investeren en te innoveren.

Het is de eerste keer in 20 jaar - toen werd Microsoft geviseerd - dat een techreus in de VS veroordeeld wordt voor anticompetitief gedrag. Dat zulke rechtszaken uitzonderlijk zijn, heeft te maken met de complexe juridische procedure en met het feit dat de antitrustwet dateert van 1890 en gericht was tegen de industrie en niet meteen toepasbaar is op de digitale economie.

Precies daarom is de uitspraak in de Google-zaak een mijlpaal. Het uitvoerig gemotiveerde vonnis van 277 pagina’s vertaalt die oude wet nu wél naar de digitale wereld en kan als leidraad dienen voor andere rechtszaken die in de steigers staan tegen de techreuzen Apple, Amazon en Meta.

Het wordt hoog tijd dat de autoriteiten in de VS - Europa probeert het ook al een poos - optreden tegen de almacht van de digitale reuzen en hun toplui. Een macht die technologisch en economisch is, maar ook almaar meer politiek. Iemand als Elon Musk, de topman van X, SpaceX en Tesla, waant zich een god, hoog verheven boven de democratisch verkozen politieke leiders. Zonder enige terughoudendheid mengt hij zich in binnenlandse en internationale politieke kwesties en beïnvloedt hij die.

Het misbruik van een dominante positie en het monopoliegedrag: de consument stoort er zich niet geweldig aan. Hij gebruikt de Google-zoekmachine omdat hij die een superieur instrument vindt, een argument dat Google in de rechtszaak ook gebruikte. Maar de consument heeft te weinig oog voor de negatieve gevolgen: de hogere prijzen die Google daardoor kan aanrekenen aan adverteerders (en waarvoor consumenten uiteindelijk betalen) en de rem op innovaties.

Manipulatie

Hij heeft ook geen idee van hoe Google de zoekresultaten selecteert die hij voorgeschoteld krijgt. Dat zet de deur open voor manipulatie, zonder dat de consument/gebruiker zich daarvan bewust is. En het gaat dan niet alleen over commerciële informatie, het betreft evengoed maatschappelijke en politieke informatie. De techreuzen zijn in staat een virtuele wereld te creëren en mensen te doen geloven dat die echt is.

Hun enorme machtspositie is ongezond. De tegenbeweging vanuit de politieke wereld komt niets te vroeg. Checks and balances zijn nodig. De veroordeling van Google is een eerste stap, al is het afwachten welke remedies de rechter de techreus zal opleggen. En er is nog veel meer nodig om het evenwicht te herstellen.