Frederik Anseel | Een onverzekerde toekomst van water en vuur

De Londense winter van 1687 is koud en nat, maar aan het haardvuur van Lloyd's Coffee House is het warm. Een groep kooplieden wacht bedrukt op de terugkeer van hun handelsvloten met specerijen uit het Verre Oosten. De zeeën zijn verraderlijk. Eén schipbreuk kan een koopman ruïneren. In een geanimeerd gesprek beklagen de handelaars zich erover dat het aantal schepen dat jaarlijks niet terugkeert misschien voorspelbaar is, maar dat je nooit weet welk schip het zal halen of niet.

De kooplieden besluiten hun risico's te delen. Ze kiezen er allen voor jaarlijks een vast bedrag in een pot te steken. Als één schip vergaat, wordt de eigenaar ervan gecompenseerd voor het dramatisch verlies met geld uit die gemeenschappelijke pot. Zo wordt het risico van een enkele ramp verdeeld over velen, en blijft niemand met een verwoestende financiële last zitten. Dat eenvoudige maar briljante principe van risico's spreiden vormt de basis van moderne verzekeringen. Ze beschermen ons tegen ongeluk en rampspoed, tegen water en vuur.

Maar wat als de risico’s zo onvoorspelbaar en groot worden dat ze niet meer te spreiden zijn? Dat speelt zich af in Los Angeles. Meerdere grote verzekeraars boden geen verzekering meer aan in het brandgevaarlijke Californië. State Farm besliste vorig jaar geen nieuwe polis aan te bieden voor 30.000 huiseigenaars, van wie 70 procent in de Palisades wijk woonde. Die wordt nu zwaar getroffen door bosbranden. 10 procent van de huizen in Los Angeles is niet verzekerd.

Mensen zijn daar woedend over, maar de complexiteit van het probleem is niet te onderschatten. Verzekeraars schipperen voortdurend tussen hun maatschappelijke taak mensen te compenseren bij catastrofes en hun verantwoordelijkheid effectief de risico’s te onderschrijven. Als de financiële schade bij een ramp het totale bedrag van gepoolde bijdrages overschrijdt, gaat de verzekeraar overkop en worden verzekerde mensen niet uitbetaald.

Gevaarlijke spiraal

Aan onze businessschool in Sydney trekt de befaamde bachelor Actuarial Studies de slimste studenten van over de hele wereld aan. Zij ontwikkelen wiskundige modellen om risico’s te voorspellen, tot op individueel huisniveau. De Amerikaanse president elect Donald Trump mag klimaatverandering wel een hoax noemen, maar actuarissen weten beter. Hun financiële cijfers liegen niet. Ze zien dat extreme weerrampen vaker en onregelmatiger voorkomen. Wat ooit een kans van eens in 100 jaar was, kan nu elk jaar voorvallen.

Het gevolg is dat volledige gebieden onverzekerbaar worden. Ofwel wordt geen verzekering aangeboden omdat het risico te groot is. Ofwel zijn de premies zo hoog dat mensen ze niet meer kunnen betalen.

Na de verwoestende bosbranden van de Black Summer van 2019-2020 werden bijna complete postcodes in Australië onverzekerbaar. Dat creëert een gevaarlijke spiraal. Zonder verzekering geen hypothecaire lening. Zonder lening geen huizenverkoop. Geen verkoop betekent instortende prijzen, wat de kredietwaardigheid van banken bedreigt. En wie blijft over in de onverzekerbare gebieden? Juist, de mensen die geen geld hebben om te verhuizen.

Overheid springt bij

Is er een oplossing? Ja, verzekeringen kunnen ook verzekerd worden. De oplossing is het risico te spreiden over meer mensen die bijdragen. Veel meer mensen dan een individuele verzekeraar kan dragen.

De overheid kan niet anders dan tussenkomen. De overheid, dat bent u. Overheden staan garant voor verzekeraars of bieden alternatieve verzekeringsschema’s aan. Dat gebeurt al wereldwijd en almaar meer. In het Verenigd Koninkrijk ondersteunt het Flood Re-programma bijna 300.000 verzekeringspolissen. De brede basis van belastingbetalers draagt de kosten van gestegen klimaatrisico’s.

Voor het eerst krijgen gewone mensen een directe klimaatrekening in de bus. Niet in de vorm van een CO₂-taks of duurdere vliegtickets, maar van een explosief stijgende verzekeringspremie of belasting. Of erger nog: een brief dat je huis niet meer te verzekeren valt. Wie denkt dat het in België niet zo’n vaart zal lopen, houdt het best de overstromingen in Pepinster in gedachten.

Of u nu gelooft in klimaatverandering of niet, dat doet er niet meer toe. De realiteit is dat u er al de verzekeringspremie voor betaalt. De vraag is niet meer of klimaatverandering ons raakt, maar wel wanneer onze postcode aan de beurt is.