Google veroordeeld als 'monopolist', en dat kan zware gevolgen hebben

'Google is een monopolist en handelde daar ook naar om zijn monopolie te behouden.' Die duidelijke taal staat bovenaan op pagina 8 in het 277 pagina's tellende oordeel van de federale rechter Amit Mehta in de kartelzaak die het Amerikaanse ministerie van Justitie had aangespannen tegen Google-moeder Alphabet. De zaak gaat over de dominantie van het bedrijf in zoekopdrachten op het internet. Google controleert ongeveer 90 procent van de onlinezoekmarkt. Op smartphones loopt het percentage op tot 95 procent.

Economen als Fiona Scott Morton van Yale noemden de rechtszaak een van de belangrijkste in decennia in de strijd van de Amerikaanse overheid om de almaar grotere marktmacht van grote technologiebedrijven aan banden te leggen.

Het vonnis heeft potentieel verstrekkende gevolgen voor het hele ecosysteem van big tech. Een van de belangrijkste factoren bij het oordeel van de rechter is een megadeal tussen Google en Apple . Alleen al in 2022 betaalde Google naar schatting 20 miljard dollar aan de iPhone-maker om trafiek naar zijn zoekrobot te loodsen. Dat is ongeveer een derde van de inkomsten die Google genereerde via reclame bij de zoekresultaten in de Safari-browser van Apple.

De dreiging dat een rechter die betalingen, voor Apple pure winst, op de helling zou zetten, was eerder dit jaar de reden voor een zeldzaam verkoopadvies voor het aandeel Apple. In de vroege handel op Wall Street noteerde Alphabet dinsdag ruim 1 procent lager. Apple, dat zelf geen deel uitmaakte van de rechtszaak, liet 2,5 procent liggen.

'Miljarden dollars aan verloren inkomsten'

Mehta wijdt 14 pagina's aan het 'internet services agreement' (ISA) tussen Google en Apple. De conclusie is duidelijk: de twee techgiganten sloten de wederzijds voordelige deal om een monopolie in stand te houden. Apple heeft de voorbije jaren even overwogen om Microsoft en diens zoekmachine Bing als rivaal uit te spelen. Het besloot dat het gezien de omvang van de inkomsten een 'no brainer' was om de deal met Google overeind te houden.

Mehta merkte op dat Google alleen al in 2021 26,3 miljard dollar heeft betaald om te garanderen dat zijn zoekmachine de standaard is op smartphones en browsers, en om zijn dominante marktaandeel te behouden. Hij voegde eraan toe: 'Google zegt dat het verlies van die standaardpositie een dramatische impact zou hebben op zijn resultaat. Google heeft voorspeld dat het verlies van de standaardpositie op de browser Safari zou resulteren in een significante daling van de zoekopdrachten en in miljarden dollars aan verloren inkomsten.'

Opsplitsing bedrijf?

Of de rechter Google verplicht de deal met Apple te beëindigen of aan te passen is nog niet zeker, maar de kans lijkt reëel. Het vonnis effent de weg voor een tweede proces om mogelijke oplossingen te bepalen, de 'remediefase'. Een mogelijkheid is dat de zoekbusiness van Alphabet wordt gescheiden van andere producten, zoals het besturingssysteem Android en de browser Chrome. Het zou de grootste gedwongen opsplitsing zijn sinds de telecomgigant AT&T in 1984 werd ontmanteld.

Het ministerie van Justitie liet nog niet weten welke veranderingen het nastreeft. Het verwees wel naar de Europese Unie, waar de toezichthouders Google verplichtten gebruikers een keuze te bieden tussen zoekmachines. Maar het blijkt dat weinigen die mogelijkheid benutten.

De 'remediefase' kan lang duren, gevolgd door mogelijke beroepen bij een Amerikaans hof van beroep en het Amerikaanse Hooggerechtshof. Alphabet zei al dat het van plan is in beroep te gaan tegen het vonnis van Mehta. 'Deze beslissing erkent dat Google de beste zoekmachine biedt, maar concludeert dat we die niet gemakkelijk beschikbaar mogen maken', zei Google in een verklaring.

Experts omschrijven het oordeel van Mehta als evenwichtig en genuanceerd. De rechter stelde vast dat Google geen monopolie heeft op de markt van algemene zoekadvertenties. Hij merkte op dat concurrenten als Amazon.com begonnen zijn met het aanbieden van advertenties gerelateerd aan zoekopdrachten op hun eigen websites. Maar Google heeft volgens de rechter wel een monopolie op zoektekstadvertenties. Die verschijnen bovenaan een zoekresultatenpagina om gebruikers naar websites te trekken. De genuanceerde en zorgvuldige formuleringen van het vonnis maken de strijd in beroep voor Alphabet lastiger.

Eerste grote overwinning

Het is de eerste grote overwinning voor de Amerikaanse federale overheid in de strijd tegen de marktdominantie van grote technologiebedrijven. 'Deze overwinning tegen Google is een historische zege voor het Amerikaanse volk', reageerde Merrick Garland, de Amerikaanse minister van Justitie. 'Geen bedrijf, hoe groot of invloedrijk ook, staat boven de wet.'

De zaak tegen Google werd aangespannen tijdens de ambtsperiode van president Donald Trump. Ook Meta Platforms, Amazon.com en Apple werden toen aangeklaagd. Republikeinen en Democraten zetten beiden de schouders onder de strijd tegen de machtspositie van big tech.

De Democraten en de Republikeinen delen evenwel ook hun bezorgdheid over China. De grote Amerikaanse technologiebedrijven investeren miljarden in AI-onderzoek en leveren zo een bijdrage aan de geopolitieke strijd met dat land. De vraag is dan ook hoe ver de Amerikaanse politiek echt wil gaan in het aanpakken van big tech.

Sommige experten merken bovendien op dat tegen de zaak beslecht is in beroep, het landschap van de zoekadvertenties er helemaal anders kan uitzien. Zij verwachten dat tal van AI-chatbots zoals ChatGPT geavanceerde zoekfuncties gaan hebben die de concurrentie op de zoekmarkt fel opdrijven.