Het donkerrode vuur wordt nog wat meer opgepookt

Het verkiezingsjaar 2024 is vijf dagen ver en er is meer van hetzelfde. Bij de NMBS heeft de socialistische spoorvakbond ACOD de derde stakingsaanzegging in korte tijd ingediend. Deze keer voor een midweekstaking van drie (!) dagen. Het conflict met de directie draait onder meer om opstarttijden die gehalveerd worden en een aantal overplaatsingen. Ook de chronische personeelstekorten zijn de vakbonden een doorn in het oog.

Maar terwijl de andere twee bonden de deur voor het sociaal overleg openlaten, verliet de ACOD de tafel nog voor goed en wel onderhandeld is. Zelfs nadat de directie de pauzeknop had ingedrukt in de stap naar meer efficiëntie via kortere opstarttijden.

Onder CEO Sophie Dutordoir is de sociale onrust enkele jaren beperkt gebleven, maar sinds vorig jaar is het hek van de dam. De NMBS heeft onder Vivaldi fors meer investeringen gekregen, onder meer voor nieuwe kilometers spoor en beter materieel. Een grootschalig investeringsplan moet de onderhoudsachterstand op het spoor wegwerken.

Volgens de nieuwe beheersovereenkomst 2023-2032 moet het aantal reizigers in die periode met 30 procent stijgen. Tegelijk moet de spoormaatschappij zich, nadat internationale lijnen werden geliberaliseerd, voorbereiden op een vrije binnenlandse reizigersmarkt vanaf 2032. De politiek besteedt niet minder geld aan het spoor dan in andere Europese landen, integendeel. Toch is de dienstverlening onvoldoende. In dat opzicht heeft het bedrijf geen andere keuze dan efficiënter te worden. Dat e-woord werkt bij de bonden echter als een rode lap op een stier.

Ook in andere overheidsbedrijven is de sfeer broeierig. De nefaste lokale gevolgen van de afgeschafte bushaltes van De Lijn veroorzaken commotie. Tegelijk is er structureel sociale onrust, ook al door chronisch tekort aan personeel. De bonden zijn bovendien het armlastige beleid bij de busmaatschappij kotsbeu. Je kan ze geen ongelijk geven. Het zijn de medewerkers die vanaf maandag als allereersten de wrevel van de getergde reiziger over zich heen zullen krijgen, terwijl de CEO en de bevoegde minister Lydia Peeters (Open VLD) elkaar in de haren vliegen.

Ook bij Bpost hebben de bonden de afgelopen maanden wantoestanden als kartelafspraken en overfacturering naar boven zien komen. Met het zwaar gereduceerde krantencontract staat het bedrijf voor een sociale uitdaging en worden de onderhandelingen met de uitgevers cruciaal voor het behoud van de tewerkstelling. Ook bij Bpost is de transitie die het bedrijf moet doormaken, van brieven- naar pakjesbezorger en bredere dienstverlener in een vrijgemaakte markt, nog veel diepgaander.

Overheidsbedrijven zien zich - net als privébedrijven overigens - geconfronteerd met ingrijpende transities op het vlak van mobiliteit, klimaat, artificiële intelligentie en digitalisering. Daarvoor is een sterke werknemersvertegenwoordiging wenselijk die meedenkt over hoe die transitie op een zo sociaal mogelijke manier bereikt kan worden. De vakbondswerking staat daar echter mijlenver van af.

Te vrezen valt dat de sociale verkiezingen van dit voorjaar de profilering en de stellingenoorlogen alleen maar oppoken. De vakbondscampagnes zullen hun onvermijdelijke weerslag hebben op de sociaal-economische opstellingen van de politieke partijen. De PS voelt al de hete adem van PTB in de nek. Met een sociale verkiezing erbovenop wordt dat donkerrode vuur nog wat meer opgepookt richting 9 juni.