Feitenvrij

PVDA-voorzitter Raoul Hedebouw slaat een mea culpa na wat we bij eender welke andere partij een rampweek in communicatie zouden noemen. Hedebouw riep schande omdat Colruyt volgens hem slechts 0,27 procent belastingen betaalt. Voor werknemers die tarieven tot meer dan 50 procent ophoesten, is zo'n getalletje hemeltergend.

De PVDA sloeg de bal echter volledig mis. Colruyt betaalde vorig jaar - conform de gangbare vennootschapsbelastingtarieven - 25 procent belastingen op zijn winst. Daarnaast nog eens 250 miljoen euro sociale bijdragen op de lonen van de 31.500 medewerkers. Het getuigt van cynisme dat de partij die zegt op te komen voor de 'werkmens' uitgerekend een bedrijf viseerde dat al jaren werknemers laat delen in zijn winst en ook op andere vlakken uitblinkt als een sociale werkgever.

Toen het cijfer van de PVDA weerlegd werd, hield Hedebouw nog vol dat hij toch juist zat met het constant bijsturen van zijn boodschap. Het was geen kritiek op Colruyt, maar het ging over de DBI-aftrek die Colruyt gebruikte. Daarna ging het om de vennootschap in Luxemburg. Maar geen van die redeneringen deed dat leugenachtige cijfer kloppen. Om nu dus een week later toe te geven dat de partij wel degelijk fout zat. Had de PVDA van in het begin de fiscale ontsnappingsroutes van sommige multinationals gehekeld, dan had ze een fair punt kunnen maken over een minimumbelasting voor bedrijven die (internationaal) nodig is. Alsnog probeert de PVDA het over die boeg te gooien, maar het kwaad is geschied.

Dat kwaad is dat via trumpiaanse feitenvrije slogans op het onbehagen van de bevolking wordt ingespeeld. Ondernemers die risico nemen en hun nek uitsteken om 31.000 mensen een job en inkomen te geven, meerwaarde te creëren en daar werknemers én beleggers in te laten delen, zijn de schietschijf. Het gaat erin als zoete koek bij een deel van de bevolking dat boos is op de elite en op die complexe veranderende wereld die zijn welvaart en koopkracht onder druk zet. Terwijl net die initiatief- en risiconemende ondernemers een absolute voorwaarde zijn om die welvaart, die zo onder druk staat, te redden.

Media, academici en experts hebben een rol te spelen als factcheckers om onwaarheden in het discours van politici te ontmaskeren. Alleen leert het voorbeeld van Donald Trump dat populisten diezelfde media, academici of experts verdacht maken. Bij een deel van de bevolking die al in die populismetunnel zit, heeft de ontmaskering soms zelfs een averechts effect.

Daarom zal factchecking op zich nooit volstaan. Ten gronde moeten we antwoorden zoeken op het grote onbehagen bij een almaar groter deel van de bevolking dat naar extremen neigt. Een grote fiscale hervorming die meer billijkheid brengt moet een deel van een antwoord op dat onbehagen zijn. Maar ook het aanmoedigen van ondernemerschap en werken. Net als geloofwaardige plannen om de koopkracht te ondersteunen. Even goed gaat het om een ernstige aanpak van veiligheid en samenlevingsproblemen op alle vlakken.

Die antwoorden vragen echter nuance en moeten ook ongemakkelijke waarheden als een staat die krap bij kas zit in acht nemen. Populisme zal nooit bijdragen aan een oplossing, maar dat onbehagen nog oppoken. De strijd daartegen is er een met feiten, ook ongemakkelijke, maar ook met een beter beleid en genuanceerde antwoorden die rekening houden met complexiteit. Het zal altijd een strijd bergop van lange adem zijn.