Britse zondebok

In het boek Leviticus, in het Oud Testament, staat beschreven hoe de god van het Joodse volk beveelt twee geitenbokken naar de tempel leiden. De eerste wordt meteen geofferd. De andere wordt beladen met alle zonden van het land en vervolgens de woestijn ingestuurd. Daarna volgt voor wie achterblijft het grote verzoeningsfeest.

De passage schiet al eens door het hoofd als je de voorbije dagen de toekomstdiscussies over de Europese Unie na de brexit volgde. Sommigen hoopten dat in deze de Britten dienst konden doen als de zondebok, beladen met alle zonden van Europa.

En nadat de Britten - zo snel mogelijk - zijn weg gestuurd, zou dan voor de 27 EU-landen die overblijven de grote verzoening volgen.

De informele Europese top van afgelopen weekend in de Slovaakse hoofdstad Bratislava gold als het eerste opstapje daartoe. De rangen moeten worden gesloten. ‘Alhoewel een land heeft beslist ons te verlaten, blijft de EU noodzakelijk voor de rest van ons’, staat in de slotconclusies. Maar zodra de Europese leiders zich in hun thuisland tot hun eigen kiezers richten, klinken andere geluiden.

Dat begon al voor de top, toen vorige week de Luxemburgse minister van Buitenlandse Zaken Jean Asselborn zei dat Hongarije beter de EU zou verlaten. Dit weekend verweet de Italiaanse premier Matteo Renzi zijn EU-collega’s een gebrek aan engagement. ‘We hebben een mooie cruise op de Donau gekregen in Bratislava’, zei hij in een interview. ‘Maar ik had gehoopt op antwoorden op de brexitcrisis. Niet op een boottochtje.'

En nog vorige week las de uitnodiging van Donald Tusk voor de top van Bratislava als een tweede state of the union, naast die van Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker, waarin het vluchtelingenbeleid van Angela Merkel wél een veeg uit de pan kreeg. Tusk hekelde een beleid waarin ‘burgers niets zagen gebeuren, maar wel politiek correcte boodschappen over open grenzen kregen’.

De Britse zondebok is weg, maar de zonden van het volk zijn helaas gebleven. De ergernis over detachering van Oost-Europese bouwvakkers en vrachtwagenchauffeurs is niet weg. De herinnering aan de surrealistische derde redding van Griekenland is niet verdwenen.

De combinatie van angst en schaamte over de vluchtelingencrisis is er nog altijd. De consensus over vrijhandelsverdragen die jobs moeten opleveren is nog altijd niet gevonden. De radeloosheid over de combinatie van lage groei, lage inflatie, lage investeringen, hoge begrotingstekorten en hoge vergrijzingsbeloftes is niet weg. En de brexitschok is niet verteerd, ook niet bij de EU27.

In zijn officiële uitnodiging voor de Bratislavatop zei Donald Tusk al dat ‘vertrouwen herstellen’ nu een ‘urgente noodzaak’ is geworden. En omdat vertrouwen te paard vertrekt maar te voet terugkeert, zal het traag maar zeker moeten gebeuren, via resultaten.

In de migratiecrisis moet de bewaking van de buitengrenzen voelbaarder worden. Er moet een plan voor opvang van asielzoekers komen dat opnieuw over de hele EU steun krijgt, al is het maar omdat een groter deel van de inspanning vrijwillig gebeurt. Er zijn niet meteen nieuwe verdragen of plannen nodig. Er moeten gewoon meer resultaten komen voor de bestaande plannen, in de eerste plaats rond migratie.

Pas dan kan de EU haar elan terugvinden. Want dat is nodig. 'De EU is niet perfect', zei Tusk terecht. 'Maar beter hebben we niet.'