Weer kijkt het Westen weg

‘Zelfs bij Charlie Hebdo sluipt zelfcensuur binnen’, was drie jaar geleden de kop boven een interview met de Franse journaliste Zineb El Rhazoui. Na de bloedige aanslag door moslimfundamentalisten op dat satirisch magazine was ze een tijdje de meest beveiligde vrouw van Frankrijk. In 2019 ontving ze de Simone Veil-prijs voor haar strijd tegen het jihadisme. Nu wordt ze zelf gecanceld.

De prestigieuze prijs is haar afgenomen wegens ‘schandalige en schokkende uitspraken’ over de maalstroom van geweld die Israël heeft ontketend in de Gazastrook. Bij het nietsontziende offensief als vergelding voor de terreuraanval van Hamas zijn al meer dan 20.000 doden gevallen, onder wie ontstellend veel kinderen.

El Rhazoui repostte een bericht waarin het brute geweld tegen de bevolking van Gaza als een vorm van volkerenmoord werd bestempeld. Het bericht maakte een vergelijking tussen de zionisten en de nazi’s. Het noemde als einddoel van het zionisme de uitroeiing van de Palestijnen en de verovering van Egypte, Jordanië, Libanon en Syrië.

Is het bedenkelijk dat een journaliste van enige reputatie zo’n complot verspreidt zonder één kritische kanttekening? Absoluut. Dat neemt niet weg dat meer aan de hand is.

Diepste cirkel van de hel

Een vergelijking met het naziregime blijft in Europa een heikele zaak, niet in het minst omdat die steevast elke vorm van debat doodslaat. Nazi’s roepen in het Westen de bekende beelden van de Holocaust op. Een mix van staatsgruwel, wegkijken en eeuwenlang gistend racisme zetten die genocide op eenzame hoogte als gruwelijkste gebeurtenis ooit. Toch door een Europacentrische bril bekeken.

Het is ook de gemakkelijkste manier om naar het nazisme te kijken: met een duidelijk afgebakende groep monsters, de partijleiders en hun trawanten, en een unieke mix van wreedheid, waanzin en superioriteitsdenken die zich niet gauw zal herhalen.

Dat gaat voorbij aan het feit dat oorden als Treblinka, Mauthausen en Bergen-Belsen slechts het summum waren van sinistere plannen die al lang in beweging waren gezet. Die genocide begon niet door het plots oplaaien van een redeloze haat. Er gingen jaren aan haatpropaganda, vervolging, discriminatie, pogroms en ontzegging van rechten aan vooraf. Als een glijbaan naar de diepste cirkel van de hel.

Die glijbaan had men op verschillende momenten kunnen stilleggen. Aan de jaren voor het fluitsignaal van de eerste Jodentreinen denkt men niet graag terug. De rol van de westerse democratieën was toen verre van fraai.

Rassenwetten van Neurenberg

Na de rassenwetten van Neurenberg, die vanaf 1935 het beetje rechten dat Joden nog hadden in nazi-Duitsland helemaal terugdraaiden, kwam een gestage vluchtelingenstroom op gang. Tienduizenden mensen zochten hun heil in het buitenland. Zoveel dat in 1938 in Evian een internationale conferentie over Joodse vluchtelingen werd georganiseerd. De verzamelde leiders, die niet verder kwamen dan wat gemompeld medeleven met de vervolgden, wilden onder geen beding hun grenzen openstellen. Hun land zat vol en er werd gevreesd voor spanningen tussen de nieuwkomers en de eigen bevolking. Het bekende riedeltje.

Vandaag toont de wereld diezelfde angst, maar dan tegenover Israël. Joden vereenzelvigen met nazi’s is verkeerd en onproductief, maar Gaza is wel degelijk het toneel van oorlogsmisdaden gepleegd door het IDF, de Israëlische strijdmacht. Lauwe oproepen tot een staakt-het-vuren en opiniestukken maken weinig indruk en verzachten amper het leed. Landen die de mensenrechten ernstig nemen, zetten nu hun grenzen open. Voor kinderen die schuilen tussen puinhopen, voor jongeren die nog maar eens hun toekomst verloren zien gaan, voor die vele mensen die lijden. Iets anders is schuldig verzuim.