Voorspel maar eens de arbeidsmarkt

Ondanks de economische ongerustheid blijven bedrijven op zoek naar talent. En omdat die zoektocht niet veel oplevert, investeren ze zelf fors in de ontwikkeling van eigen talent. Uitstekend nieuws, maar niet echt wat je zou verwachten als je luistert naar voorspellingen over een op til zijnde recessie.

Voorspellingen over de arbeidsmarkt schaatsen op hetzelfde glad ijs als economische voorspellingen. Voor het gemak noem ik opiniemakers, economen en arbeidspsychologen (zoals mezelf) hier even ‘voorspellers’. Voorspellers hebben de neiging om patronen uit het verleden lineair te extrapoleren naar de toekomst en dan één veranderende omgevingsfactor te isoleren om hun voorspelling te onderbouwen. Een logische voorspelling klinkt dan als: ‘De economische schok door een pandemie zal de wereldwijde vraag (en niet het aanbod) onderdrukken en velen zullen daardoor hun baan verliezen.’ Die voorspelling bleek allerminst correct.

Een andere voorspelling was dat technologie en meer bepaald artificiële intelligentie bijna de helft van de banen zou doen verdwijnen. Het idee was dat er een vaste hoeveelheid arbeid bestaat die wereldwijd constant blijft. Als technologie een hele reeks menselijke taken vervangt, kan het niet anders dan dat er een ‘pakje’ arbeid verdwijnt en dus jobs verdwijnen.

Voluntaristische beleidsmakers maakten al wilde plannen. Omdat er nu eenmaal geen werk meer zal zijn voor iedereen, zouden ze een universeel basisinkomen invoeren. Verrassing! Er ontstaan net talloze nieuwe jobs door technologie; er komen ‘pakjes’ arbeid bij. Er is niet zoiets als een constant ‘pakje’ arbeid. Opnieuw zie je datzelfde lineaire denken: je denkt aan arbeid uit het verleden, je isoleert één verandering in de omgeving (technologie) en op basis daarvan maak je een voorspelling.

Het menselijke brein heeft het moeilijk om meerdere veranderingen tegelijk in overweging te nemen. Laat staan de interactie tussen die veranderingen. En dus beperken we ons tot de meest opvallende factor op dat moment. Maar er is nooit slechts één beïnvloedende factor. Op elk moment beïnvloeden tientallen belangrijke factoren de arbeidsmarkt. Hoe kan een individuele voorspeller inschatten hoe veranderingen in inflatie, energie, klimaat, demografie, oorlog, technologie en migratie elkaar zullen beïnvloeden? Op lange termijn ben je als voorspeller altijd een vogel voor de kat. De meesterbelegger Warren Buffett hoedt zich voor macrovoorspellingen: ‘Voorspellingen vertellen je meer over de voorspeller dan over de toekomst.’

Vaardigheden

Een mooi voorbeeld zijn voorspellingen over welke vaardigheden het belangrijkst worden op de arbeidsmarkt. Speel even mee en reis 40 jaar terug in de tijd om te voorspellen welke vaardigheden in de toen aankomende decennia het belangrijkst zouden worden. Digitale vaardigheden? Data-analyse? Wiskunde? Coderen en programmeren? Financiële geletterdheid? Fout, sociale vaardigheden. Het aantal jobs dat sociale vaardigheden vergt, steeg met 12 procent tussen 1980 en 2012. En dat tijdens de boom van Silicon Valley.

Het aantal jobs met een wiskundige basis (zoals STEM-beroepen) én weinig sociale eisen daalde met meer dan 3 procent. De lonen stegen het meest bij jobs die zowel sterke sociale als wiskundige vaardigheden vereisten. De cijfers zijn gebaseerd op een Amerikaanse studie, maar een Zweeds onderzoek vindt een gelijkaardig patroon.

Wat betekent dat voor de toekomst? De belangrijkste arbeidsmarktvoorspelling voor de komende 40 jaar is extreme arbeidskrapte wegens dalende geboortecijfers. Hebt u de statistieken gezien? Met een verwachte populatiedaling van 50 procent tegen het eind van de eeuw ziet de demografische piramide van China er angstwekkend fragiel uit. De impact daarvan op de arbeidsmarkt is moeilijk in te schatten, want zo’n demografische krimp hebben we nog nooit meegemaakt.

Een krimpende bevolking is ook de reden waarom landen als Portugal, de Verenigde Staten, Singapore, Australië, Canada en het Verenigd Koninkrijk de afgelopen maanden ambitieuze, gerichte migratieplannen lanceerden. De strijd om talent woedt misschien nog meer tussen landen dan tussen bedrijven.

Maar komt het effectief tot zo’n krapte? Ik durf geen voorspellingen meer te maken over globale patronen. Zaken die nog nooit eerder gebeurd zijn, gebeuren elke dag. De geschiedenis is verklaarbaar, maar niet voorspelbaar. Onze langetermijntoekomst is fundamenteel onkenbaar.