Tijd voor een nieuw Team Europe

Honderd dagen moeten de Duitsers nog wachten vooraleer ze een nieuw federaal parlement kunnen kiezen. Op 23 februari 2025 trekken onze oosterburen naar de stembus en als het resultaat enigszins in de buurt van de peilingen komt, mag de sociaaldemocratische kanselier Olaf Scholz inpakken. In de plaats treedt dan zijn christendemocratische uitdager Friedrich Merz aan. Een nieuwe regeringsleider in Duitsland is alleszins dringend nodig, want het land staat voor gigantische economische uitdagingen. Maar ook de Europese Unie rekent meer dan ooit op een sterke figuur in Berlijn.

Dat heeft uiteraard te maken met de verkiezingsoverwinning van Donald Trump. Stevig weerwerk bieden tegen de nieuwe Amerikaanse president zal nodig zijn, want zijn plannen op het vlak van handel en veiligheid - twee cruciale domeinen voor Europa - zijn zorgwekkend. Trump zal echter zo weinig mogelijk in eigen voet proberen te schieten. Als zakenman denkt hij veeleer pragmatisch dan principieel. Verregaande importheffingen op Aziatische en Europese invoerproducten zullen tot prijsstijgingen in de VS leiden en die kunnen resulteren in meer inflatie, terwijl hij uitgerekend verkozen is met de belofte de inflatie te beteugelen.

Uiteraard is zijn terugkeer in het Witte Huis geen goed nieuws voor Oekraïne, maar als hij de NAVO-bondgenoten dwingt meer te spenderen aan defensie, zal dat ongetwijfeld de Amerikaanse wapenindustrie ten goede komen. Daar kan hij toch niet ongevoelig voor zijn?

De Apocalyps is dus wellicht niet voor meteen. We houden beter op ons te verliezen in overdreven masochisme. Na een weekje klagen en zagen moeten we ons richten op wat we zelf kunnen doen om onze Europese belangen zo goed mogelijk te verdedigen. Met Trump als het kan. Tegen Trump als het moet.

Kleine lidstaten

Voor het beschermen van onze export naar de VS rekenen we het best op Ursula von der Leyen. Per slot van rekening is de Europese Commissie namens de hele EU bevoegd voor het externe handelsbeleid. Voor open economieën als België, Denemarken, Ierland en Nederland is het cruciaal dat de Commissie daarin het voortouw neemt. Op die manier worden niet alleen de belangen van de grote lidstaten in rekening gebracht. Die hebben het voordeel dat ze rechtstreeks toegang hebben tot Trump en voor hen gunstige deals in de wacht kunnen slepen.

Wie zal in Europa het autoritair leiderschap beteugelen nu de aanhangers van Trump een ferme politieke boost hebben gekregen? Het Europees Parlement en zijn voorzitster Roberta Metsola kunnen daarin de leiding nemen. Intern doet het Europees Parlement dat al grotendeels door radicaal-rechts buitenspel te zetten.

Het parlement is daarnaast de ideale plaats om nationale regeringsleiders als de Hongaarse premier Viktor Orbán publiekelijk op zijn eigen inconsequenties te wijzen. Waarom de Nederlandse minister-president Dick Schoof niet uitnodigen in het Europese halfrond? Als hij daar zijn plannen om bijvoorbeeld een asielstop in te voeren moet toelichten, zal voor heel Europa duidelijk worden dat zijn regeringsvoorstellen onuitvoerbaar zijn. En dat buiten Den Haag niemand zit te wachten op trumpiaanse oplossingen voor Europese problemen.

Wie zal zijn nek uitsteken op het vlak van defensie? Wellicht ‘the other Donald’, zoals de toenmalige voorzitter van de Europese Raad zichzelf omschreef. Donald Tusk is erg actief in het zoeken naar allianties om de financiële en militaire steun aan Oekraïne te verzekeren nu de VS zich onder Trump mogelijk terugtrekken. Opmerkelijk: de Poolse premier kijkt daarbij niet alleen naar Frankrijk, de Baltische staten en Noord-Europa. Hij wil opnieuw de banden aanhalen met het Verenigd Koninkrijk. Met de veeleer gematigde sociaaldemocratische premier Keir Starmer valt inderdaad te onderhandelen, want hij is zelf vragende partij om veiligheidskwesties aan te pakken in nauwer overleg met de EU.

Als het echt te heet wordt voor die EU, kan Brussel altijd Giorgia Meloni naar Washington sturen. De Italiaanse premier staat bekend om haar goede contacten met het Trump-kamp, maar is tegelijk aanvaardbaar voor haar collega’s in de andere hoofdsteden en de traditionele politieke families in Europa, in tegenstelling tot Orbán.

Frappant is dat Von der Leyen, Tusk, Starmer en Meloni allemaal pro-Oekraïne én trans-Atlantisch zijn. Reken daarbij de impliciete steun van NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte en het aantreden van Merz als Duits bondskanselier en plots staat er toch een nieuwe generatie politieke leiders klaar die samen opkomen voor de belangen van Europa. Die kunnen door de nieuwe machthebbers in de VS niet simpelweg weggezet worden als anti-Amerikaans. Stel je eens voor dat zo’n heus Team Europe het Trump nog knap lastig kan maken.