De tijd van nationale verantwoordelijkheid is aangebroken

Toen België in 2016 door zware terreuraanslagen werd getroffen, aarzelde de toenmalige Amerikaanse president Barack Obama geen ogenblik om de volledige steun van zijn land toe te zeggen: ‘Belgium is a close friend and ally of the United States, and when it comes to our friends, America has their back.’

Niet alleen bleek België sterk afhankelijk te zijn van buitenlandse inlichtingen, ons land moest zelfs in allerijl kogelwerende vesten uit Amerikaanse stocks laten overvliegen om de Belgische militairen in de straten van Brussel behoorlijk te kunnen uitrusten. Zonder die onvoorwaardelijke steun was het allerminst ondenkbaar dat nog meer bomaanslagen hadden kunnen volgen.

De verkiezing van Donald Trump als de volgende president van de VS plaatst grote vraagtekens bij de belangrijkste impliciete veronderstelling van het Belgische buitenland- en defensiebeleid sinds 1949, namelijk dat de VS ons in geval van hoge nood sowieso te hulp schieten.

Tijdens de verkiezingscampagne stelde Trump dat hij Rusland de vrije hand zou geven tegenover NAVO-bondgenoten die hun afspraken niet nakomen. Helaas is het label van wanbetaler op weinig bondgenoten zo toepasselijk als op ons land: opeenvolgende regeringen van allerhande pluimage beschouwden NAVO-afspraken over defensie-uitgaven als weinig meer dan goede voornemens. De schokgolf die de verkiezing van Trump veroorzaakt, heeft dan ook meer met onszelf te maken dan met de VS. Het betreft het doorprikken van een gemakzuchtig verwachtingspatroon.

Eenvoudig antwoord

Het beleidsantwoord daarop is eenvoudig - net omdat zoveel andere Europese bondgenoten het ons voordoen. België moet in sneltreintempo zijn verregaande afhankelijkheid van Amerikaanse steun afbouwen en zijn zelfredzaamheid gevoelig verhogen. Dat is per slot van rekening niet meer dan het nemen van nationale verantwoordelijkheid voor NAVO-beslissingen die al genomen zijn.

De Poolse defensie-inspanning bedraagt volgend jaar niet minder dan 4,7 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Daarmee ontwikkelt Polen zich tot een van de kernpijlers van de Europese verdediging. Als alle wanbetalers zoals België hun engagementen zouden nakomen, dan komt er een toegevoegde defensiecapaciteit bij die groter is dan die van Polen vandaag. Tegen een dusdanig verenigde NAVO maakt Rusland geen schijn van kans, en blijft de vrede hoogstwaarschijnlijk bewaard.

Het opkrikken van de militaire slagkracht van Europese landen vergt aanzienlijke investeringen. De meeste Europese landen hebben al lang de nodige maatregelen getroffen. De Belgische politieke partijen blijven echter treuzelen. Wellicht omdat onze Bijzondere Financieringswet een begrotingskeurslijf vormt waarin hogere defensie-uitgaven een dodelijk verdringingseffect hebben op de overige federale departementen. De kostprijs om de Belgische positie in de wereld te verzekeren eist wellicht spoedig de integrale federale inkomsten op (na afdrachten aan de deelstaten en de sociale zekerheid). Onze Belgische bijdrage aan de collectieve verdediging van Europa zal namelijk al snel zo’n 2,5 procent van het bbp vergen.

Noodbegroting

Dat vormt niet minder dan een tijdbom onder ons grondwettelijke bestel. Maar het is een illusie dat de wereld zich wel aan onze wens voor permanente vrede zal aanpassen. Hoe sneller onze gezamenlijke overheden in al hun geledingen beseffen dat grote hervormingen onvermijdelijk zijn, hoe beter we ons kunnen wapenen voor de toekomst.

Op korte termijn vergt dat een volwaardige regering en een (nood-)begroting. Daarbij kunnen enkele richtsnoeren nuttig zijn voor de nieuwe regering die president Trump onder ogen moet komen.

De allerhoogste prioriteit is het versneld opvullen van de stocks van defensie. Als zich de komende vier jaar een noodsituatie aandient, moeten we het stellen met wat op dat ogenblik paraat beschikbaar is. Uiteraard zijn ook bijkomende defensiebestellingen dringend aan de orde, maar de levertermijn van grote wapensystemen situeert zich nu al in de jaren 2030.

Bovendien is het van essentieel belang niet louter onze defensie, maar ook onze diplomatie van besparingen te vrijwaren. Het is glashelder dat we onze (federale) diplomaten de komende jaren broodnodig hebben als we enige kans willen maken om de ergste scenario’s af te wenden.

Schuldig verzuim

Tot slot moet de regering zich opnieuw over de personeelsuitdaging voor defensie buigen. De voorgestelde pensioenhervorming voor militairen gaat voorbij aan de realiteit dat veel meer en jonger personeel nodig is, dat niet noodzakelijk een volledige carrière militair hoeft te blijven. Zo heeft Duitsland de intentie opnieuw een systeem van (vrijwillige) dienstplicht in te voeren. Als teken aan de wand kan dat tellen.

Elke politieke partij moet beseffen dat we door de Russische agressie tegen Oekraïne, de groeiende steun daaraan van China, Iran en Noord-Korea, en de terugkeer van Trump in het Witte Huis in een fundamenteel andere wereldorde zijn aanbeland. Op enkele parlementaire uitzonderingen na heeft nog geen enkele Belgische minister een betekenisvolle poging gedaan om de ernst van deze situatie aan de bevolking uit te leggen. Dit lijkt almaar meer op schuldig verzuim. Zo kan het niet verder.

Ook de luchtspiegeling van versterkte Europese samenwerking zal niet helpen - net omdat onze defensiegebreken door onze Europese bondgenoten cash betaald dreigen te worden. De verkiezing van Trump doet een alarmsignaal afgaan: de tijd van nationale verantwoordelijkheid is aangebroken.