Talentenjacht schept talentenmacht

De volgende zinnen komen u bekend voor: De traditionele loopbaan zoals je ouders en grootouders die kenden, loopt op haar einde. Mensen zijn niet meer gebonden aan één werkgever, maar springen van de ene job naar de andere om hun potentieel waar te maken.

De jaren 90 waren de tijd van de ‘boundaryless career’, de loopbaan zonder grenzen. Het enige probleem: er kwamen weinig bewijzen voor. Dat ligt aan België, denkt u, dat verkalkte land van kerktorens en steenwegen. Maar nee, zelfs in het land van de American Dream kwam de grote omwenteling in arbeidsmobiliteit er nooit. Wie grote voorspellingen over de arbeidsmarkt maakt, kan beter op zijn tong bijten.

We vegen met te grove borstels. Er bestaat niet één arbeidsmarkt maar wel veel kleine niches, elk met hun eigen dynamiek. Ik hou een slag om de arm, maar we zien een trend in een aantal van die niches die bedrijven kopzorgen zal baren. Het woord markt in arbeidsmarkt is er niet toevallig. Er is een marktmechanisme, waardoor werknemers en werkgevers elkaar vinden.

Macht vergroten

Een werknemer heeft iets wat de werkgever nodig heeft: spierkracht, kennis, vaardigheden, tijd, karakter. Werkgevers hebben iets wat werknemers nodig hebben: een inkomen, zekerheid, status, opleidingen, een identiteit. De partij die aanbiedt wat de anderen nodig hebben, heeft macht en kan betere voorwaarden afdwingen. Een werknemer die schaarse kennis en vaardigheden heeft, kan een hoger inkomen afdwingen. Een werkgever die meer betaalt of meer investeert in ontwikkeling kan betere werknemers aantrekken. Dat is de war for talent. Tot zover geen verrassingen.

Zijn er manieren om je macht te vergroten op de arbeidsmarkt? Natuurlijk. Je kan schaarste creëren door te investeren in jezelf en een uniek talent te ontwikkelen. Of je kan de markt groter maken zodat er meer vraag komt naar jouw talent.

Hoe doe je dat? Je zoekt manieren om artificiële begrenzingen weg te nemen. Dus toch ‘boundaryless’. Dat was vroeger weggelegd voor de allergrootsten. Een topvoetballer kon via de televisie miljoenen mensen laten genieten van zijn talent en zo kiezen voor de best betalende club. Een rockster kon op tournee gaan en wereldwijd platen verkopen.

Dankzij digitale technologie kan een brede groep haar markt vergroten. Financiële analisten, softwareontwikkelaars, juristen, consultants, professoren. Al het talent dat via digitale weg aangeboden kan worden, heeft plots een quasi onbeperkte markt. Wie vroeger talent had dat alleen gewaardeerd werd in een nichemarkt, ontdekt plots dat er wereldwijd veel niches zijn die vragen naar dat talent. Om het cru te stellen: u hebt alleen een OnlyFans-account nodig om uw talent zelfstandig aan te bieden.

Terugkeer

Bedrijven zien daar ook de voordelen van in. Globaal zien we dat ze meer werk uitbesteden, want zo kunnen ze breder en goedkoper talent inzetten. Dat is een ironische terugkeer naar de pre-industriële revolutie. Bedrijven besteedden ruwe grondstoffen uit aan zelfstandige ambachtslui die per product betaald werden. De industriële revolutie verplichtte mensen samen te komen in fabrieken. Digitale technologie en afstandswerken breekt opnieuw met die fysieke banden. De grenzen van organisaties worden vluchtiger. Het onderscheid tussen een fulltime werknemer en een zelfstandige wordt vager.

Meer flexibiliteit, dus iedereen tevreden? Toch niet. Ultiem leidt die trend tot polarisatie op de arbeidsmarkt. Slechts een kleine groep mensen heeft de schaarse vaardigheden die globaal in trek zijn. Die groep werkt tijdelijk voor de hoogstbiedende en heeft mogelijkheden om zich aan lokale regels en solidariteit te onttrekken. Het probleem voor bedrijven is dat de talentvlucht hen ontzettend kwetsbaar maakt. Wie geen competitief aanbod kan doen, kan de eigen kerncompetentie niet meer aan zich binden. Welk bedrijf wil voor zijn kernactiviteit afhankelijk zijn van een schil los-vaste medewerkers?

Die nichedynamiek valt moeilijk te bespeuren in algemene arbeidsmarktcijfers. Maar de digitalisering, versneld door covid, heeft een kleine groep talenten een grenzeloze arbeidsmarkt gegeven. De onderhandelingsmacht die daarbij hoort, brengt lokale bedrijven in een bijzonder fragiele positie.