Europa's nieuwe realiteit: aanpassen of verdwijnen

Europa en België staan voor een keiharde existentiële keuze. Recente gebeurtenissen maken pijnlijk duidelijk dat we onze blik op de wereld dringend moeten bijstellen. De geopolitieke machtsverhoudingen verschuiven sneller dan ooit, op manieren die we nog geen tien jaar geleden onmogelijk achtten.

De dramatische ruzie tussen de Amerikaanse president Donald Trump en zijn Oekraïense ambtgenoot Volodymyr Zelensky in het Witte Huis benadrukt die verschuiving op symbolische wijze. Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog stemden de Verenigde Staten bij de VN openlijk tégen Europa en vóór Rusland in een cruciale kwestie over Oekraïne.

Tijdens hun gespannen ontmoeting in het Oval Office beschuldigde Trump Zelensky ervan 'respectloos' te zijn en 'met een Derde Wereldoorlog te gokken', terwijl Oekraïne juist steun zocht tegen Russische agressie. Deze gebeurtenis, live uitgezonden, markeert duidelijk het einde van onze vanzelfsprekende alliantie met Washington.

Europa koestert graag zijn imago als kampioen van democratie, mensenrechten en economische innovatie. Maar dat zelfbeeld wijkt sterk af van hoe andere regio’s ons zien. In Afrika, Latijns-Amerika en het Midden-Oosten ziet men vooral een verdeeld Europa, gekenmerkt door hypocrisie en verminderde invloed. Willen we relevant blijven, dan moeten we eerlijk in de spiegel kijken en ons zelfbeeld herzien.

Vooroordelen

Ook de realiteit in het Midden-Oosten tart onze vooroordelen. Saoedi-Arabië, door Europa vaak bestempeld als ultraconservatief, heeft volgens de Global Entrepreneurship Research Association al meer vrouwelijke ondernemers dan Duitsland of Frankrijk. De top vijf bestond uit: Ecuador, Saoedi-Arabië, Thailand, Guatemala en Jordanië.

Voorts toont Pakistan opmerkelijke progressie. Onlangs hield het land een internationale top over meisjesonderwijs, als reactie op het onderwijsverbod in Afghanistan. Met Malala Yousafzai als eregast werd duidelijk dat er ook in deze regio progressieve stemmen zijn over gendergelijkheid en onderwijs.

In Latijns-Amerika toont het kleine Guyana dat economische macht niet langer exclusief is voorbehouden voor traditionele grootmachten. Door strategische olievondsten kende het land vorig jaar een economische groei van 62 procent, de hoogste ter wereld. Dat bewijst dat dynamiek overal kan ontstaan, ongeacht geografie.

Afrika confronteert ons eveneens met wijzigende verhoudingen. Steden als Lagos en Nairobi zijn uitgegroeid tot belangrijke technologiehubs, bruisend van innovatie en met investeerders in fintech en mobiele technologie. Het continent is niet langer afhankelijk van westerse hulp, maar ontwikkelt zich tot een volwaardige speler op het wereldtoneel.

Zelfs in duurzaamheid loopt Europa achter. Uruguay haalt bijna 100 procent van zijn elektriciteit uit hernieuwbare bronnen, een prestatie die vrijwel alle Europese economieën overtreft. Het idee dat Europa een monopolie heeft op innovatie en duurzaamheid is dus achterhaald.

Koers wijzigen

Deze ontwikkelingen dwingen Europa tot een radicale koerswijziging. Prognoses tonen dat tegen 2040 China en India ’s werelds grootste economieën zijn, terwijl Europa gestaag aan relevantie verliest. Als we niet in marginaliteit willen verdwijnen, moeten we afscheid nemen van nostalgie en inzetten op strategische autonomie. Dat betekent stevige investeringen in defensie, cyberveiligheid, kunstmatige intelligentie en technologische innovatie.

We moeten bovendien ook kritisch naar onszelf kijken. Natuurlijk staan opkomende economieën nog voor talloze uitdagingen inzake mensenrechten, rechtsstatelijkheid en duurzaamheid. Maar terwijl zij stappen vooruitzetten, ondermijnen wij zelf de basis van onze democratische rechtsstaat en internationale orde door selectief met onze waarden om te gaan.

Onze geloofwaardigheid heeft recent zware klappen gekregen, met name door onze selectieve steun aan Israël, ondanks beschuldigingen van oorlogsmisdaden en onderzoek naar genocide door het Internationaal Gerechtshof. Europa moet opnieuw consequent zijn eigen waarden naleven, zowel thuis als in het buitenland. Alleen zo herstellen we onze geloofwaardigheid.

De tijd dringt. De wereld wacht niet op Europa. De keuze is helder: óf we hervormen tot een daadkrachtige, autonome speler op het wereldtoneel, óf we glijden langzaam weg in irrelevantie. Zelfgenoegzaamheid is niet langer een optie. Alleen een Europa dat eerlijk zijn zwaktes erkent en resoluut handelt, kan een betekenisvolle toekomst veiligstellen.