De economie controleer je niet zoals een kerncentrale

Het heeft bij ons minder aandacht gekregen, maar de Europese Centrale Bank (ECB) heeft uiteindelijk excuses aangeboden voor haar onderschatting van de inflatie. Ze heeft beloofd zich in de toekomst meer te richten op de onderliggende prijsdynamiek in plaats van voorspellende modellen. De Britse begrotingswaakhond, het Office for Budget Responsibility, noemde het niet opmerken van de opbouw van prijsdruk, samen met het onderschatten van de productiviteitsdaling sinds de financiële crisis, een van de twee belangrijkste macro-economische voorspellingsfouten die recent zijn gemaakt.

De econoom Mohamed El-Erian noemde de oorspronkelijke voorspelling van de Amerikaanse centrale bank Fed dat hoge inflatie een tijdelijk gegeven was ‘een van de slechtste voorspellingen in tientallen jaren’. ‘Een nauwere analyse van de gegevens van bedrijven en de gevolgen van de acties van de centrale banken zou hebben toegestaan de ernst van de prijsstijgingen eerder te detecteren.’

Groepsdenken en geloofwaardigheid

15 jaar geleden droeg groepsdenken bij aan de wereldwijde onevenwichtigheden die het financiële systeem ten val brachten en de eurozone jaren in een crisismodus stortten. De vraag is in hoeverre groepsdenken ons vandaag weer in een kwetsbare situatie heeft gebracht.

Opnieuw moeten we pijnlijke lessen leren, terwijl centrale banken en beleidsmakers gewoon het verleden kunnen bestuderen om te zien wat desinflatie inhoudt. Nog altijd dringt onvoldoende door dat het verminderen van overheidstekorten belangrijk is om de inflatie onder controle te houden. Die observatie ontbrak tot nu opvallend in de discussies in veel EU-lidstaten.

Uit de mond van beleidsmakers hoor je ook zelden dat de nodige aanpassingen door hun recurrente fouten alleen maar pijnlijker worden. Door inflatie verankerd in de verwachtingen duurt het veel langer om opnieuw controle te krijgen. Een centrale bank die het probleem niet zag aankomen en het minimaliseerde, kampt met een geloofwaardigheidsprobleem.

Adviseurs van het rentecomité van een centrale bank zien zichzelf als een groep ingenieurs in de controlekamer van een kerncentrale. Ze schakelen de reactor in als meer energie nodig is en verminderen de activiteit bij een oververhitting. Maar de economie wordt gekenmerkt door veel meer onzekerheid. Beducht zijn voor groepsdenken en een bunkermentaliteit is cruciaal. Monetaire autoriteiten kunnen allesbehalve perfecte controle pretenderen.

Schulden

Dat begon in de markt pas echt door te dringen vanaf de zomer van dit jaar. In enkele maanden liep de Amerikaanse tienjaarsrente op tot 4,91 procent. En dan begint het systeem te kraken. De voorbije 15 jaar zijn zoveel schulden gemaakt dat de rekening bij die rente wel heel fors begint op te lopen. Dus moeten politici pijnlijke keuzes maken, wat ze al generaties niet meer hebben moeten doen.

De schuldpositie van Italië nu de economie stagneert, gaat opvallend vaak over de tongen. Het renteverschil tussen Italiaanse en Duitse staatsobligaties is een van de belangrijke Europese knipperlichten. Dat verschil nam deze maand met 40 basispunten toe tot 200 basispunten (2%).

Niet robuust

De krediet- en daaropvolgende eurocrisis van een decennium geleden, een van de meest ontwrichtende financiële crises in de moderne geschiedenis, deed toezichthouders, centraal bankiers en private marktdeelnemers, beleidsmakers en hun waarnemers erkennen hoe belangrijk het is kritisch te kijken naar tekenen van macro-economische onevenwichtigheden en excessen in de reële economie en de financiële markten. Ondanks tal van hervormingsinitiatieven op nationaal en supranationaal niveau zouden we te zelfverzekerd zijn als we geloven dat alle stukjes van de puzzel voor een robuuste en veerkrachtige wereldwijde financiële architectuur vandaag op hun plaats staan.