Sire, er zijn weer Belgen

Door Marc Fauconnier, CEO van reclamebureau Famous

Zit achter dat warme Belgische deken een briljant plan, uitgekiend door cynische strategen als antwoord op het verpletterende succes van Bart De Wever? Het antwoord is simpelweg ‘neen’, hoe graag sommigen ook in een patriottische samenzwering willen geloven. De nieuwe golf van ‘Belgitude’ is geen uitgedokterd plan, maar een mooi voorbeeld van serendipiteit, een gelukkige vergissing van het lot. Of zoals een wetenschapper met gevoel voor humor ooit zei: ‘zoeken naar een speld in een hooiberg en eruit rollen met een boerenmeid’.

In de naweeën van een slopende economische crisis zijn we bewust of onbewust op zoek naar positieve signalen en rolmodellen, die ons kunnen verlossen uit een klimaat van economisch pessimisme. En de Belgen hebben die inspirerende rolmodellen gevonden in de sport en de muziek, zoals zo vaak. Tot daar niets bijzonders.

Maar waarin schuilt die serendipiteit nu precies? Het meest tot de verbeelding sprekende talent in onze contreien is tegenwoordig toevallig of niet van gemengd Belgisch-Afrikaanse afkomst en laat zich niet makkelijk in een van onze communautaire schuifjes stoppen. Ze staan boven de taalkundige tegenstellingen en als ze dan nog eens met lof overladen worden in het buitenland, gaan we met zijn allen een hoge borst opzetten. Vincent Kompany en Stromae zijn plots culturele iconen geworden die Vlamingen, Walen en Brusselaars verbinden met elkaar en met de rest van de wereld.

Het is dus niet het instituut België, onze charmante premier, laat staan koning Filip die onze harten sneller doet slaan, het zijn de kinderen van de multiculturele samenleving die schaamteloos een Belgische identiteit uitdragen. En die identiteit is per definitie hybride: Vlaams, Brussels, Frans, blank, zwart, Europees, Afrikaans, ze zitten allemaal in de wereldgenen van Stromae en Kompany.

Geen Belgisch masterplan dus, maar een gelukkige speling van het lot maakt dan we ons vandaag meer met elkaar verbonden voelen dan pakweg een jaar geleden. Paradoxaal genoeg is precies het gebrek aan een duidelijke identiteit bepalend voor de ‘Belgitude’. Belgen zijn altijd op hun best geweest ‘in the mix’: onze beste kunstenaars, ontwerpers, architecten, chocolatiers, muzikanten en zelfs reclamemakers hebben altijd al invloeden uit diverse stromingen samengebracht en er een licht surrealistische draai aan gegeven.

Recuperatie

Het spreekt voor zich dat er een recuperatiebeweging op gang is gebracht. Politici, bedrijven en federaties die om uiteenlopende redenen stilletjes zijn blijven geloven in de Belgische natie, zien nu hun kans schoon om garen te spinnen bij zoveel nationale trots. Ik behoor overigens ook tot die categorie: als je met Vlaamse en Franstalige collega’s werkt voor grote Belgische merken, als je kinderen Nederlands en Frans praten met hun bonte verzameling Brusselse vrienden, begrijp je dat het verdwijnen van de Belgische identiteit een letterlijke en figuurlijke verarming zou zijn voor de mensen in dit land.

Maar ook onze sociologische realiteit is onderhuids aan het veranderen. In de voetsporen van Vincent en Romelu zijn er tienduizenden jongeren uit tweetalige of anderstalige gezinnen die op Vlaamse scholen gevormd zijn. Die thuis Frans praten en met de vrienden Nederlands. Of andersom. Voor hen hebben communautaire discussies geen enkele relevantie. Ook in Vlaanderen en Wallonië groeit de verscheidenheid. Niet alleen door migratie maar ook door kennismaking met andere culturen dankzij overzeese studies, uitwisselingsprogramma’s, wereldreizen en de onvermijdelijke sociale media natuurlijk. Op doorreis in Vietnam, Nieuw-Zeeland of Canada wil je natuurlijk niet gezegd hebben dat je afkomstig bent uit Vlaanderen. Dan ben je gewoon Belg, kous af.

Heeft dat Belgisch reveil nu gevolgen voor mijn vak, de reclame? Er zijn natuurlijk de ‘oppervlakkige’ gevolgen: ook een aantal van mijn klanten zullen de komende maanden meesurfen op de golfstroom richting Brazilië. De campagnes staan al in de steigers.

Daarnaast moeten adverteerders en reclamemakers zich maar eens fundamenteel gaan bezinnen over de nieuwe Belgische identiteit waarin raciale, religieuze en culturele verscheidenheid een belangrijke rol speelt. De weerspiegeling daarvan is een thema dat in de Verenigde Staten al veel langer op de marketingagenda staat. En waar ter wereld is de nationale trots het sterkst ontwikkeld? Juist.