Warmtepompen zijn wel een interessante optie, ook bij renovatie

Warmtepompen zijn verre van rendabel en bovendien duur in aankoop, stelde de federale energieregulator CREG vorige week na een studie. Niet meteen een koopadvies dus. De realiteit is genuanceerder.

Om een gebouw te verwarmen onttrekt een warmtepomp warmte aan de omgeving via een koudemiddel, dat aan een lage temperatuur verdampt. Door compressie van het koudemiddel stijgt de temperatuur, waarna de warmte aan het verwarmingssysteem wordt afgegeven. De energieprestatie wordt gemeten via de sCOP (seasonal coëfficiënt of performance): de verhouding tussen de gemiddeld geleverde energie (warmte) en de verbruikte energie (elektriciteit). Een richtwaarde is een sCOP van 4 voor een standaard lucht-waterwarmtepomp, voor een aardgasketel is dat iets minder dan 1. Een warmtepomp springt dus efficiënter om met energie.

Daar staat tegenover dat elektriciteit vier keer zo duur is als gas, de spark gap. De energetische winst gaat daardoor verloren in extra energiekosten. Wie wil investeren in een warmtepomp legt op het eerst gezicht een stevige som op tafel om uiteindelijk zijn energiefactuur te zien stijgen.

Met uitzondering van het Verenigd Koninkrijk is in alle andere landen het verschil tussen de elektriciteits- en de gasprijs veel kleiner dan bij ons, met uitschieters voor Scandinavische landen, waar de kosten op hetzelfde niveau liggen. Warmtepompen zijn al lang gemeengoed in Scandinavië, waar zelfs de meest basic vakantiehuisjes uitgerust zijn met robuuste installaties. In België zijn naast noodzakelijke netwerkkosten ook veel externe kosten zoals voorzieningen voor subsidiemechanismen en allerhande taksen in onze elektriciteitsfactuur geslopen.

Toch loopt ons land, net na de toplanden, voorop in de installatie van warmtepompen en is er zeker dynamiek in de warmtepompmarkt. Misschien volgen sommigen dan toch een andere logica dan die van de CREG.

Dynamische energieprijzen

Bij de aannames in de CREG-studie zijn bemerkingen te maken. Nieuwe types warmtepompen op basis van propaan vallen buiten de studie, terwijl dat koudemiddel net veel voordelen biedt tegenover de CFK-koelmiddelen, die de studie als uitgangspunt nam. Propaan verdampt bij lagere temperatuur dan CFK’s, waardoor betere rendementen gehaald kunnen worden. Het is ook geen schadelijk broeikasgas bij eventuele lekken.

Bovendien houdt de CREG-studie er geen rekening mee dat het verbruik van warmtepompen gestuurd kan worden in functie van dynamische energieprijzen. Dat is nog een niche, maar over enkele jaren is het zonder twijfel gemeengoed.

De verwarming van woningen is verantwoordelijk voor ongeveer een kwart van de nationale CO₂-uitstoot. Veel mogelijkheden voor koolstofvrije energieopwekking zijn er niet. Over waterstof bestaat een consensus dat die geen rol zal spelen bij de verwarming van gebouwen. Ook synthetisch aardgas wordt naar verwachting nooit een betaalbare optie. Wat rest zijn betere energie-efficiëntie, warmtepompen en warmtenetwerken, of een combinatie van beide. Een mooi voorbeeld is de Meuropsite in Bonheiden-Rijmenam, een oude industriële site die wordt omgebouwd tot een nieuwe woonwijk, waar een gemeenschappelijke warmtepomp het warmtenetwerk zal voeden.

Laaghangend fruit

Voor nieuwbouw, waar de energievraag per definitie beperkt is, zijn warmtepompen laaghangend fruit. Maar ook voor verbouwingen zijn ze absoluut een interessante optie. Ze zijn zeker meer dan een gadget voor energienerds of voor wie ze zich kan veroorloven.

Bij de energetische renovatie van onze eigen, naar huidige normen vrije grote jaren 70-woning zaten wij nog altijd met een stevige energievraag en was het rendement van de warmtepomp zeer relevant. We kozen voor een propaanmonoblock, die duurder is in aankoop maar een sCOP van ongeveer 5 geeft, wat zelfs in de buurt komt van een geothermische warmtepomp. Een bijkomend voordeel is dat de technische installatie niet in de binnenruimte staat.

Wel vergt de keuze van een warmtepomp veel voorbereiding en analyse, terwijl voor een nieuwbouw een goedkopere standaardwarmtepomp voldoet. Als verbouwer maak je die keuze het best weloverwogen en niet onder tijds- of financiële druk.

De technologie, die verre van nieuw is, is de voorbije jaren sterk geoptimaliseerd. Intelligente sturing maakt hogere rendementen mogelijk. Als verhouding tussen de kostprijs van de elektriciteit en die van gas evolueert naar het niveau van onze buurlanden, zou dat een extra impuls geven voor de installatie van warmtepompen en bijdragen tot de verlaging van de uitstoot van residentiële verwarming.