Trumps tarieven, een noodtoestand zonder noodzaak

De Amerikaanse president Donald Trump heeft afgelopen woensdag uitgeroepen tot ‘Bevrijdingsdag’ voor de Amerikaanse industrie. Met de aankondiging van ingrijpende nieuwe invoertarieven stelde hij dat de VS zich eindelijk losmaken van buitenlandse afhankelijkheid. ‘Dit is de dag waarop Amerika’s lotsbestemming werd heroverd’, verklaarde hij, terwijl de markten zich schrap zetten voor de impact - letterlijk, want de aankondiging werd uitgesteld tot na het sluiten van de beurzen om onmiddellijke onrust te vermijden.

De maatregelen, die Trump bestempelde als ‘historisch’, voeren een basistarief van 10 procent in op alle goederen van alle handelspartners. Daarbovenop komen aanvullende invoerheffingen voor zo’n 60 landen en handelsblokken, die het basistarief vervangen. Europese exporteurs krijgen te maken met een heffing van 20 procent, met enkele uitzonderingen.

Het gaat hier niet om gerichte maatregelen tegen specifieke sectoren of rivalen: dit is handelsbeleid met de botte bijl. De methodologie voor het bepalen van de zogenaamde ‘wederkerige tarieven’ is door het Witte Huis nauwelijks toegelicht, maar lijkt neer te komen op een geïmproviseerde formule - even arbitrair als agressief. De maatregel wordt dan weer juridisch gelegitimeerd door tegelijk een nationale noodtoestand aan te kondigen.

Maar van een echte noodsituatie is geen sprake, alleen van Trumps hardnekkige fixatie: het Amerikaanse handelstekort. Subsidies noch valutamanipulatie noch industriële spionage noch technologische overdracht doen ertoe: alles wordt in het werk gesteld om het Amerikaanse handelstekort weg te werken. De tarieven zijn niet gericht op concrete bedreigingen, maar op Trumps visie op hoe handel ‘zou moeten zijn’. En wat hij ziet, is één groot handelstekort dat te allen koste moet worden weggewerkt.

Onder Trump 1.0 voerden de VS een relatief gerichte handelsoorlog met China, waarbij tarieven als hefboom dienden om de mondiale toeleveringsketens uit dat land weg te trekken. Trump 2.0 is anders. Met deze resem van tarieven ontketent Trump een oorlog tegen het gehele mondiale handelssysteem. Een land als Bangladesh, dat geconfronteerd zal worden met een tarief van 37 procent, heeft geen handelsoverschot met de VS vanwege protectionisme, maar omdat het te arm is om dure Amerikaanse producten te importeren, terwijl zijn goedkope textiel een basisproduct is voor Amerikaanse consumenten. Zo’n land bestraffen is economisch onzinnig.

Dit is geen serieuze beleidsvorming, dit is improvisatie vermomd als doctrine. Bondgenoten en tegenstanders worden op één hoop gegooid als entiteiten die bestraft moeten worden. Trumps tarieven zullen tegenmaatregelen uitlokken, het vertrouwen ondermijnen en handelsstromen verstoren die sinds de Tweede Wereldoorlog werden uitgebouwd.

In een beschamend interview met Bloomberg riep minister van Financiën Scott Bessent - kennelijk onwetend over zowel de bedoelingen als de gevolgen van de tarieven - andere landen op om niet te reageren, alsof hij hoopte dat de storm vanzelf zou overwaaien. Maar zijn president heeft al geëscaleerd, en de wereld zal antwoorden.

Simplistische nulsomlogica

De afgelopen maanden hebben verschillende commentatoren - onder wie ikzelf - gespeculeerd dat het beleid van de regering-Trump mogelijk kadert in een bredere strategie om tot een ‘groot akkoord’ met China te komen. Dat idee, vaak omschreven als het Mar-a-Lago-akkoord (een knipoog naar het Plaza-akkoord van 1985), kreeg bijval na een paper van Stephen Miran in november 2024, waarin hij de contouren schetste van een geo-economische herstructurering. Volgens die visie waren de tarieven en de agressieve toon bedoeld als onderhandelingsmunitie om China in een nieuw kader voor handel en kapitaalstromen te dwingen. Maar de status van die strategie vervaagt even snel als die gekomen is. Miran zelf schreef zijn eigen analyse onlangs af als ‘niet meer dan een catalogus van beschikbare opties’: ver verwijderd van een samenhangende doctrine.

Door het handelstekort boven alles te stellen toont Trump een wereldbeeld dat gevangen zit in simplistische nulsomlogica. Toch valt af te wachten of het beleid in zijn volledige vorm wordt uitgerold. Nu intern verzet grotendeels is uitgeschakeld, lijkt niets Trump te weerhouden om door te duwen, maar even plausibel is dat hij zich, zoals vaker, bedenkt en dat hij de tarieven afzwakt of intrekt.

In zijn toespraak in de Rose Garden heeft Trump geen economisch beleid ontvouwd, maar een politiek spektakel opgevoerd. Wat hij ‘Bevrijdingsdag’ noemt, kan weleens een dag van destabilisatie blijken voor de wereldeconomie.