State of the Union | Trumps destructieve handelsoorlog is een opportuniteit voor Europa

Sinds ‘Liberation Day’, toen Donald Trump zijn langverwachte ‘wederkerigetarievenlijst’ heeft aangekondigd, zijn niet alleen de beurzen wereldwijd zwaar gekelderd - al is er vandaag wel een stevig herstel - ook op obligatiemarkten heerst chaos. De veiligehavenstatus van de dollar smelt stilaan weg en een escalerende handelsoorlog met China doet iedereen vrezen dat we afstevenen op een recessie in de wereldeconomie.

De volatiliteit van de financiële markten deed Trump deze week al panikeren. Woensdag kondigde hij plots een ‘pauze’ aan voor alle nieuwe tarieven boven zijn nieuwe ondergrens van 10 procent, behalve voor China. De markten reageerden euforisch. Maar alleen zijn ferventste sycofanten geloven nog in Trumps Art of the Deal. Voor de rationele mens is het overduidelijk dat hij niet beseft wat hij in gang heeft gestoken.

Equivalent van lockdown

Op de nieuwe tarieven kwamen drie soorten reacties. China reageerde het eerst en het felst. De VS heffen nog eens een extra 34 procent op de invoer van goederen uit China? Dan doen wij gewoon hetzelfde, antwoordde Peking droog. Nadat de regering van Xi Jinping tarieven van 34 procent voor goederen uit de VS had aangekondigd, dreigde Trump onmiddellijk met bijkomende tarieven van 50 procent, waarop China opnieuw net hetzelfde deed. De bilaterale tarieven staan nu zo hoog dat tussen beide landen bijna geen handel meer zal worden gedreven. Dat is het equivalent van een covidlockdown.

De meeste andere landen, zoals die in Oost-Azië, Afrika en Latijns-Amerika, maar ook het Verenigd Koninkrijk, reageerden anders. Ze capituleren. Vergeldingstarieven halen niets uit, is de redenering, die maken de zaken alleen maar erger.

Vietnam, Japan, en Indonesië willen zo snel mogelijk onderhandelen met Trump. Wat die precies van hen wil - een zwakkere dollar, zeldzame grondstoffen of een nieuw Trump-hotel op hun stranden - is niet duidelijk, maar ze willen het hem nu al geven. Zo hopen ze de Amerikaanse tarieven naar beneden te krijgen. Al is 10 procent mogelijk de absolute ondergrens en niet de lagere tarieven die een paar weken geleden nog van kracht waren. Trump en zijn trouwste handelsadviseur Peter Navarro geloven nog altijd dat de inkomsten uit die nieuwe tarieven de lagere belastingen zullen compenseren.

Methodisch en rustig

De Europese Unie kiest, zoals we dat van Brussel gewoon zijn, voor een gulden middenweg. De sleutelwoorden voor hoe de EU met Trumps handelsoorlog moet omgaan zijn ‘kalm, gericht, en proportioneel’. Deze week pas heeft Europa gereageerd op Trumps staal- en aluminiumtarieven van midden maart. Op ongeveer 22 miljard dollar aan Amerikaanse goederen die in de EU worden ingevoerd, komen er tarieven van 20 tot 25 procent. Niet op bourbon uit Kentucky, want de Italianen, Fransen en Ieren vreesden voor het lot van hun eigen wijn en gedistilleerde dranken. Die nieuwe tarieven worden pas wet op 15 april en worden maar effectief geheven vanaf 15 mei.

De EU moet ook nog reageren op de nieuwe autotarieven van 25 procent en op de nieuwe wederkerige tarieven van 20 procent (die ondertussen voor 90 dagen tot 10% zijn verlaagd). Dat antwoord komt waarschijnlijk in de volgende weken.

Als blijkt dat de ‘onderhandelingen’ met de regering-Trump niet in goed vertrouwen verlopen of vastlopen en de tarieven weer omhoog gaan, houdt de EU nog altijd haar ‘antidwanginstrument’ als stok achter de deur. Dat 'nucleaire' wapen maakt het mogelijk hevig terug te slaan, bijvoorbeeld door Amerikaanse technologiegiganten de toegang tot de Europese markt te ontzeggen of door Amerikaanse staatsobligaties extra te belasten. Maar tot nu blijft de EU methodisch en rustig, terwijl anderen escaleren en overreageren, of plat op de buik gaan en zich nu al overgeven.

De opportuniteit voor Europa ligt in het feit dat de financiële markten op zoek zijn naar een geloofwaardig alternatief voor de dollar. Bitcoin is dat niet, hoe vurig cryptohogepriesters dat ook mogen prediken. Nieuwe euro-obligaties voor defensie kunnen deels aan die nood tegemoetkomen. Op middellange termijn kunnen de EU-lidstaten zo hun uitstaande schulden goedkoper herfinancieren.

Een andere opportuniteit is dat meer dan 83 procent van de wereldhandel niet uit de Verenigde Staten komt. Door open te blijven en zich zoveel mogelijk aan de multilaterale regels te houden wordt de EU een veel aantrekkelijker handels- en investeringspartner dan de VS voor landen als Canada, het Verenigd Koninkrijk en de meeste landen in Azië.

Verder liggen Europa’s kansen in meer ontwikkelingssamenwerking nu de VS dat veld bijna volledig hebben verlaten. Veel ontwikkelingslanden beginnen zich te realiseren dat de goedkope leningen (zonder democratische verplichtingen) van China dikwijls tegen een heel hoge prijs moeten worden terugbetaald.

Europa’s laatste opportuniteit ligt in wetenschap en technologie, en in onderzoek en ontwikkeling. Door daarop in te zetten, kan het opnieuw een trekpleister worden voor wereldwijd talent. Misschien vinden veel uitgeweken Europese onderzoekers en ondernemers de weg terug van de nieuwe wereld naar het oude continent.