Maurits Vande Reyde: 'Politieke herverkaveling komt er, maar niet zoals De Wever wil'
Politieke blokvorming is een natuurlijke evolutie, die er vroeg of laat komt. Maar in tegenstelling tot wat N-VA-voorzitter Bart De Wever wilt, zal niet één partij daarbij de centrale spil zijn.
Politiek-ideologische blokvorming is als het monster van Loch Ness: af en toe komt het bovendrijven, om dan snel te verdwijnen. Toch is een natuurlijke evolutie naar een Angelsaksisch model onvermijdelijk. Het kan nog vijf, tien of vijftien jaar duren. Vroeg of laat ontstaan twee duidelijke politieke blokken, met daarnaast de extremen.
Vroeg of laat ontstaan twee duidelijke politieke blokken, met daarnaast de extremen.
Die blokken kan je gemakkelijkheidshalve als maatschappelijk links en rechts definiëren. Het linkse blok hecht veel belang aan de rol en de invloed van de overheid en gaat uit van de maakbaarheid van de samenleving. Het rechtse blok stelt individuele verantwoordelijkheid centraal en pleit voor een overheid die zich terugplooit op haar kerntaken.
- De auteur
Maurits Vande Reyde is Vlaams Parlementslid voor Open VLD en schepen in Diest.
- De kwestie
N-VA-voorzitter Bart De Wever wil met de rechterzijde van Open VLD en CD&V een 'brede, conservatieve volkspartij’ vormen.
- De conclusie
Politieke herverkaveling in een links en een rechts blok komt er onvermijdelijk, maar dat is vooral een zaak van individuele parlementsleden.
In tegenstelling tot het politieke landschap nu zullen individuele parlementsleden de stuwende kracht zijn achter die herverkaveling. Iedereen voelt dat het huidige systeem op zijn limieten botst. De bestaansreden van partijen komt in het gedrang. Mensen hebben wel nog vertrouwen in individuele politici met een duidelijk profiel. Dat leidt onvermijdelijk tot blokvorming over de huidige partijgrenzen heen. Gewoon omdat de kiezer dat wil.
Romeins model
De vraag is natuurlijk hoe die blokvorming tot stand komt. N-VA voorzitter Bart De Wever ging daarbij uit van een Romeins model, waarbij andere volkeren (partijen) zich gehoorzaam aan de voeten van Rome (N-VA) werpen in ruil voor bescherming. Toen dat niet lukte, meende hij vervolgens dat Rome het leger moest inzetten om met bruut militair geweld anderen 'een kopje kleiner te maken'. Dat leger viel wat dunnetjes uit. Zelfs zijn pretoriaanse garde hield het voor bekeken. Ten einde raad verkondigde hij tenslotte een bizar en ideologisch onbegrijpelijk verbond met Vooruit.
Volgens de jongste hersenspinsels moeten individuele politici nu de overstap naar Rome maken. In werkelijkheid werken die strategische waanbeelden natuurlijk niet. Het is voor niemand duidelijk wat het einddoel juist moet zijn. Vlaams zelfbestuur is tot nu geen succes. Het rijkelijk Vlaamse subsidiebeleid, stijgend Vlaams overheidsbeslag en de falende Vlaamse kerntaken zullen voor niemand een wervend vooruitzicht zijn om de herkaveling in te zetten. Het Romeinse Rijk van De Wever brokkelt intussen af. Een deel ervan wil de Rubicon oversteken met de Germanen (extremistische partijen), die aan de poort staan.
Nigel Farage
Echte blokvorming zal anders verlopen. Daarvoor bestaan drie mogelijkheden. Ten eerste kunnen partijen lijstverbindingen sluiten voor de verkiezingen van 2024. Op basis van gelijkwaardigheid in plaats van onderwerping. Daarbij koppelen twee of meerdere partijen zich aan een gemeenschappelijk beleid na de stemgang. Het valt te vergelijken met de lokale stadslijsten die her en der ontstaan.
Die optie zie ik in Vlaanderen niet gebeuren. Hoezeer het vertrouwen van mensen in partijen ook verdwijnt: politieke beeldvorming gaat nog altijd voor een groot stuk over wat die partijen doen. Het infuus van de partijfinanciering speelt daarbij een grote en nefaste rol. Onze media hebben bovendien amper belangstelling voor wat individuele parlementsleden presteren. Daardoor groepeert iedereen zich op korte termijn angstvallig binnen de eigen partijgrenzen.
Een andere mogelijkheid is een strategische terugtrekking van één partij. Dat naar het voorbeeld van Nigel Farage, die in 2019 met zijn Brexit Party geen lijsten indiende in districten waar de conservatieven waarschijnlijk zouden winnen. Het werkte: de brexit werd een feit.
Ook dat zie ik in Vlaanderen niet gebeuren. De keuzes in ons politiek landschap zijn daarvoor te vaag. Zo kan je een kleiner overheidsbeslag en lagere belastingen nastreven: de kans dat je dat met een strategische terugtrekking bereikt, is nihil.
Individuele parlementsleden
Dat brengt ons tot de derde optie en de manier waarop het volgens mij wel zal evolueren. In tegenstelling tot de visie van De Wever zal niet één partij de centrale spil zijn. Het zal een zaak zijn van individuele parlementsleden, die zich almaar meer zullen verzamelen met gelijkgezinden, ook al zijn ze het niet over alles met elkaar eens. Dat zal in de loop der jaren tot spontane blokvorming leiden. Mogelijk loopt dat zelfs nog een lange periode parallel met de huidige partijen.
Het zal niet gaan om partijen die ophouden te bestaan, afscheuren of fuseren. Wel om individuen die elkaar opzoeken rond een beperkt aantal ideologische strijdpunten.
Het dus niet gaan om partijen die ophouden te bestaan, afscheuren of fuseren. Wel om individuen die elkaar opzoeken rond een beperkt aantal ideologische strijdpunten.
In feite is dat de reden waarom partijen ooit zijn opgericht. In hun eeuwenlange devolutie zijn ze daar hopeloos van afgegleden, tot op het punt waar we vandaag staan: de partij die te veel macht heeft. Als doel op zich. Ten koste van politieke individuen. Dat kraakt en piept in deze tijdsgeest langs alle kanten. Zowel binnen als buiten de parlementen. Wie dat als politicus nog niet ziet en voelt, moet een andere stiel zoeken. Het is een teken aan de wand dat in de meerderheid in het Vlaams Parlement een groeiend aantal dissidente stemmingen zijn.
Gelukkig valt die evolutie aan te moedigen. Het maakt dat individuele parlementsleden het beleid gaan bepalen. Nu zitten velen van hen hopeloos vast in de almacht van de partijen en de regering. Beleid wordt daarbij grotendeels bepaald in zeer beperkte kring. Dat is niet meer van deze tijd. Hoe meer mensen met dezelfde ideologische horizon de macht delen, hoe beter het beleid wordt.
Wij hebben in onze politieke cultuur van compromissen de neiging het Angelsaksisch systeem een beetje raar te vinden. In werkelijkheid staat het verder dan het onze.
Blokvorming biedt het grote voordeel dat die individuen niet gebonden zijn aan het centralistisch gezag van voorzitters of ministers. Kiezers zullen opnieuw het gevoel hebben ergens op te kunnen stemmen. Uiteindelijk zal dat ook uitmonden in een meerderheidsstelsel: het blok dat de verkiezingen wint, krijgt voor een aantal jaren de kans om te doen waarvoor mensen het kiezen. Met alle checks-and-balances die daarbij horen.
Wij hebben in onze politieke cultuur van compromissen de neiging om zo’n Angelsaksisch systeem een beetje raar te vinden. In werkelijkheid staat het verder dan het onze. We beseffen als politici het best nu al dat we daar onvermijdelijk ook naartoe gaan. Dat kan bijvoorbeeld al door parlementsleden meer individuele vrijheid te gunnen. Want wie zich krampachtig vasthoudt aan hoe het vandaag is, speelt alleen de extremistische partijen in de kaart.
Meest gelezen
- 1 Brouwer van Delirium Tremens koopt Gouden Carolus-brouwer Het Anker
- 2 Deze zes modellen zullen het cruciale autojaar 2025 maken of kraken
- 3 Mysterieuze familie Brenninkmeijer knipt fors in Belgische vastgoedpoot
- 4 Iedereen een hoger diploma? 'Wat is er mis met een geweldige stielman?'
- 5 Oost-Vlaming casht tientallen miljoenen op software voor 'next big thing' in bouw