Inhaalbeweging nodig voor werkvloer als sociale lift

Als product van de democratisering van het onderwijs, een sociale stijger van de oude stempel, ben ik eeuwig dankbaar voor de kansen die ik heb gekregen. Zonder diploma wachtte je eind jaren 90, toen ik mijn loopbaan begon, vaak een lange, uitzichtloze periode van werkloosheid.

De tijden zijn veranderd. Vandaag smeken bedrijven om talent. Sommige sectoren en organisaties blijven zweren bij diploma’s als exclusief toegangsticket. Andere gooien de deuren wagenwijd open, hekelen het diplomafetisjisme en bekijken vooral of kandidaten gemotiveerd zijn en bij de organisatie en de job passen. ‘The new collar workers’ worden ze wel eens genoemd. Met ‘open hiring’ krijgt iedereen die zich aanmeldt de kans om zich in te werken en te bewijzen. De job is de test, diploma’s hoeven niet langer.

Tussen beide zit een groot grijs gebied, waarin beleidsmakers zowel onderwijs als werk naar voren schuiven als sociale lift. Beide bieden kansen, maar houden ook risico’s in. Het onderwijs lijkt te lijden aan ouderdomskwalen, leren op de werkvloer aan kinderziekten.

Ouderdomskwalen

In het onderwijs is sprake van ‘diploma-inflatie’. Almaar meer mensen behalen een diploma, waardoor dat almaar minder onderscheidende waarde heeft. Een hoog diploma staat niet langer garant voor een hoge positie of sociale mobiliteit.

Daarnaast blijft het onderwijs onderweg veel talent verliezen. Door het watervalsysteem ervaren jongeren en hun ouders eerder een sociale daling dan stijging. Los daarvan blijkt de school voor velen niet de geschikte leeromgeving. In België gaat het om zo’n 7 procent van de jongeren tussen 15 en 24 jaar, die later vaker een grotere afstand tot de arbeidsmarkt ervaren.

Kinderziekten

Als antwoord op de ouderdomsziekten van het onderwijs maakt levenslang leren furore. Meer en meer wordt erkend dat leren overal gebeurt, een leven lang. Ook op de werkvloer, die daardoor ook veel potentieel heeft als sociale lift.

Klinkt beloftevol, ware het niet dat de werkvloer als leerschool nog kinderziekten vertoont. In Vlaanderen is het idee van competentiechecks al langer gelanceerd. Op geregelde tijdstippen zou een check-up van de competenties van de Vlamingen op actieve leeftijd gebeuren, een beetje zoals je voor een medische check-up naar de dokter gaat. De praktijk blijft evenwel vooralsnog uit.

Ook doet de leergoesting zich niet altijd voelen, zeker bij een klassieke formele opleiding of bijscholing. Die komen vaak boven op het andere werk en leveren meer stress dan voldoening op. Ook als het gaat om nieuwere concepten als leercultuur, duaal leren of informeel werkplekleren sputtert de machine. Leer- en groeidoelstellingen worden maar al te snel overschaduwd door de resultaat- en prestatiedoelstellingen van de organisatie.

Mindshift

Wil de werkvloer een volwaardige plek claimen als sociale lift van de toekomst, dan is een inhaalbeweging nodig. Rond leren moet een positieve vibe ontstaan, waarbij levenslang leren echt in het DNA van de organisatie terechtkomt.

Zonder een dergelijke mindshift dreigt heel wat menselijk talent verloren te gaan. Scholen verliezen vroegtijdig talent en werkvloeren zijn er niet klaar voor dat talent op een goede manier te screenen en te ontwikkelen. Ook wie wel een diploma op zak heeft, kan geen loopbaan lang op zijn lauweren rusten. Ook aan hen moet de werkvloer meer dan voorheen leer- en ontwikkelkansen bieden. Daarom moet levenslang leren echt inclusief worden.