Grijp de kans voor een sterker lokaal ecosysteem

Eén gevoel komt in deze tijden het meest naar boven: angst. Voor onze gezondheid, voor onze naasten en voor hoe het nu verder moet. Waar vroeger het idee van controle heerste, merken we nu opnieuw hoe kwetsbaar we zijn, individueel maar ook economisch en mondiaal. Angst wordt vaak gezien als een lastig gevoel waar je liefst snel van af wil. Maar angst heeft een belangrijke functie: hij signaleert gevaar en geeft je energie om passend te reageren. Te veel angst - paniek - is dan weer nefast, want dan komen er plotse, ondoordachte reacties op wat op ons afkomt of raken we helemaal verlamd.

Over wat ‘passend’ reageren is, zullen nog heel wat discussies volgen, zeker over de reacties van de overheid. Feit is dat bij de coronacrisis drastische maatregelen worden genomen. Ongeziene maatregelen. Voor de klimaatcrisis blijven die uit, terwijl die ook gaat over mensenlevens en levenskwaliteit. Daarover hoorden we: ‘Dat gaat onze economie te veel kosten’, ‘Mensen moeten zich toch nog kunnen verplaatsen hé’ en ‘De technologie zal het wel oplossen’.

Goed, er is een verschil in tijdshorizon. Ons angstsysteem is gericht op onmiddellijk en concreet gevaar, de tijger die op ons af komt gestormd als het ware. Dat zie je ook aan hoe de generaties met de twee crisissen omgaan. Bij de coronacrisis voelen de jongeren zich niet zo aangesproken, bij de klimaatcrisis is het net andersom. En krijg je bij beide generaties de vraag om als maatschappij gezamenlijk de verantwoordelijkheid op te nemen.

Ook het verschil in het opvolgen van het advies van experten is opvallend. Klimaatexperten waarschuwen al jaren dat het nog veel meer kost als niets wordt gedaan, en dat er best heel wat interessante opties zijn. Maar om een of andere reden werd niet naar hen geluisterd. Er moest eerst een draagvlak zijn. Het draagvlak blijkt dus angst te zijn. Dus als iedereen bang is, kunnen maatregelen wel?

Wij denken het niet. Aan angst ligt liefde ten grondslag. Angst geeft aan dat je bang bent iets dierbaars te verliezen. En als we het zo bekijken, ligt daar misschien de verklaring waarom de angst van de coronacrisis anders is dan die van de klimaatcrisis. De coronacrisis treft rechtstreeks wat we graag zien: me, myself and I, en oh ja, mijn oude moeder. Maar de liefde voor de natuur en de anderen die geraakt worden door de klimaatcrisis is misschien net wat minder...

Angst

De grote vraag is dus of we die primaire angst kunnen overstijgen en trachten vanuit de liefde nu al te ageren. Of wachten we tot we weer in allerijl moeten reageren en overheerst worden door paniek? Dan is er geen tijd voor een transformatie naar duurzaamheid. We moeten ervoor zorgen dat verlammende angst plaatsmaakt voor veerkracht en wendbaarheid.

De hele beweging die ontstaat rond #kooplokaal is getransformeerde angst die zich vertaalt in een nieuw bewustzijn. Ook economisch is de coronacrisis een wake-upcall tegen ongebreidelde globalisering en een kans op een sterker lokaal ecosysteem. Waarin ook de consument zich bewust is van het belang van lokale economie en daarom zijn consumptie voor een stuk aanpast.

Bedrijven die de crisis zullen overleven doen dat niet bij gratie van de geniale CEO met de wonderoplossing. Wel omdat ze kunnen steunen op een sterke bedrijfscultuur met respect voor het individu en duurzaamheid, waarin medewerkers het vandaag opnemen voor ‘hun’ bedrijf. En omdat ze klanten hebben die bewust lokaal aankopen.

Tijd dus om na te denken over hoe het systeem kan worden aangepast om zulke crisissen in de toekomst aan te kunnen en, beter nog, te vermijden. Dat kan alleen vanuit het grotere geheel, en ecologie, sociale aspecten en economie moeten daarbij samengaan. De coronacrisis leert ons terug te vallen op de essentiële zaken. We moeten die ook laten primeren in het uittekenen van een maatschappij van morgen, waarbij de liefde voor de natuur, het ecosysteem, de dieren en alle mensen op deze aarde voorop staat.

Cathy Macharis, James Bampfield en Wouter Torfs

Professor duurzaamheid VUB, transformational coach bij Quinx en CEO van Schoenen Torfs