Gezondheidszorg vernieuwen is meer dan centenkwestie

Digitale technologieën vereenvoudigen niet alleen administratieve processen. Ze bepalen ook hoe zorg het best verstrekt wordt, vergemakkelijken de uitwisseling van data en geven patiënten inzage in en zeggenschap over hun medisch dossier. Digitalisering kan dus tot grote besparingen leiden, maar belangrijker is dat ze een betere, snellere en gepersonaliseerde zorg kan opleveren. Door de integratie van labresultaten, radiologiebeelden, het patiëntendossier en DNA-gegevens kan men een therapie individualiseren voor elke patiënt. Het slaagpercentage verbetert en niet-succesvolle behandelingen kunnen worden stopgezet.

Een aanpak met geïntegreerde data kan zorgverleners veel tijd besparen en het aantal medische fouten beperken. In een state-of-the-art elektronisch patiëntendossier (EPD) maken slimme connecties dat medisch personeel de gegevens foutloos kan doorgeven. Gedaan met overtypen en de bijbehorende fouten, gedaan met ‘vergeten’ allergieën. Het EPD-gebruik komt langzaam op gang in België, maar de vraag is of we de data kunnen integreren voor de stap naar gepersonaliseerde zorg. Data moeten met elkaar ‘praten’. Dat vergt een verregaande standaardisatie in het opslaan en uitwisselen van gegevens. Dit is al een uitdaging in één ziekenhuis, laat staan bij de uitwisseling tussen ziekenhuizen.

Digitalisering helpt ook om het accent te verleggen naar diagnose en preventie. Op termijn leidt dat tot een gezondere bevolking en een lager kostenplaatje voor de overheid.

Financiering

Waarom wordt de digitalisering slechts met mondjesmaat toegepast? Veel medische spelers staan niet bepaald open voor digitale technologieën omdat werkwijzen moeten veranderen, doorgedreven samenwerking vereist is en behandelingen geëlimineerd worden. Het huidige financieringssysteem biedt ook geen prikkel om te investeren in digitalisering. Een ziekenhuis kan zijn specialisten niet overtuigen, zolang er geen duidelijke return on investment (ROI) is voor alle betrokkenen.

Ik geef enkele voorbeelden. Door digitale instrumenten kunnen patiënten thuis hun conditie meten. De gegevens worden geautomatiseerd doorgestuurd naar hun arts. Neem hypertensie bij zwangere vrouwen: in 2014 werd het Premomproject opgezet door de Universiteit Hasselt en meerdere ziekenhuizen. Zwangere vrouwen meten hun bloeddruk thuis en de waarden worden in een hospitaal gecontroleerd. Indien nodig wordt de behandelende gynaecoloog gecontacteerd. Die telemonitoring leidt tot minder prenatale bevallingen, baby’s worden gemiddeld tien dagen later geboren en er zijn minder ingeleide bevallingen. Bovendien daalt de gemiddelde kostprijs van een zwangerschap met 1.950 euro.

Je zou verwachten dat zo’n systeem snel uitgerold wordt in alle ziekenhuizen, maar dat is niet zo. Gynaecologen dreigen inkomsten te verliezen omdat het aantal consultaties daalt. Neonatologieafdelingen zijn ook niet gelukkig, want telemonitoring drukt het aantal opnames. Bovendien stelt zich de vraag wie verantwoordelijk is bij een verkeerde diagnose. Dit voorbeeld illustreert dat digitalisering enkel doorgevoerd zal worden als het verdienmodel van gynaecologen en neonatologie-afdelingen aangepast wordt, er een verloning komt voor monitoringactiviteiten en de juridische aansprakelijkheid bij diagnoses vastgelegd wordt.

Radiologen

Het gebruik van artificiële intelligentie (AI) in de radiologie is een ander voorbeeld. Alle medische beelden zijn nu digitaal en AI-algoritmes sporen bepaalde symptomen sneller en accurater op dan radiologen. De omschakeling is echter niet vanzelfsprekend. Ziekenhuizen moeten investeren in de AI-toepassingen, de rol van de radioloog en de vereiste kennis verandert en de samenwerking met andere artsen moet worden herbekeken.

Digitale technologieën kunnen de zorgsector grondig veranderen, maar er zal weinig gebeuren zolang beleidsmakers, het Riziv, ziekenhuizen, artsen, farmaceutische bedrijven en andere partijen niet gezamenlijk doelstellingen formuleren, hun werkwijze veranderen, de verdienmodellen herbekijken en de onderlinge samenwerking herdefiniëren. Dat is geen technologisch probleem, maar een van beleid en management.