Een oplossing voor het voetbal? Pas de wet toe

Het Europees voetbal is een ongelooflijk economisch succesverhaal. In 20 jaar ontwikkelde de sector zich tot een miljardenindustrie met een ongeziene mondiale aantrekkingskracht. Voor de pandemie toesloeg, was een jaarlijkse omzetgroei van meer dan 10 procent heel normaal. Andere Europese bedrijven kunnen alleen dromen van de naamsbekendheid van Real Madrid, Manchester City en Paris Saint-Germain.

Bovendien presteert België uitmuntend in deze nietsontziende concurrentiestrijd. Ons land met 11 miljoen inwoners voert al jaren de wereldranglijst aan in de enige echt mondiale sport. Investeerders uit alle hoeken van de wereld hebben miljoenen veil voor voetbal-kmo’s in Vlaamse provinciestadjes omdat die hun toegangsticket tot het grote voetbalfeest zijn.

Tegelijk lijkt iedereen het erover eens dat het voetbal in een ongekende crisis verkeert. Belgische clubbestuurders worden een voor een meegesleurd in een onderzoek naar fraude met spelerstransacties. Zowel de vorige voorzitter van de wereldvoetbalbond FIFA als zijn Europese collega bij UEFA werd afgevoerd na een strafrechtelijk onderzoek naar mogelijke omkoping. Door hun toedoen spelen we eind dit jaar een WK in Qatar dat gerealiseerd wordt ten koste van grove mensenrechtenschendingen en waarvoor elke economische en sportieve logica ontbreekt. Ook hier verkeren de Belgen dus in hoog internationaal gezelschap.

Twee weeffouten in de regulering van het Europese voetbal verklaren hoe het zover is kunnen komen. Ten eerste hebben de FIFA, de UEFA en de nationale bonden een dubbele rol opgenomen. Aan de ene kant vaardigen ze reglementen uit alsof ze de wettelijke regulator van de industrie zijn. Aan de andere kant organiseren ze competities, zoals de Champions League, waaraan ze miljoenen euro’s verdienen.

Die twee rollen zijn niet te verzoenen. Zo is bijvoorbeeld deelname van de Europese topclubs aan de Champions League cruciaal voor het commerciële succes van UEFA. Die topclubs beseffen dat maar al te goed en maken handig gebruik van hun machtspositie om elke regulering te blokkeren die niet hun kraam past.

Op Belgisch niveau zien we hetzelfde fenomeen. Gelooft iemand dat de voetbalbond alle clubs die betrokken zijn bij Operatie Zero gepast zal sanctioneren? Uiteraard niet, want dat is commerciële zelfmoord.

Verloren strijd

Een tweede probleem is de inherente spanning tussen de internationale en nationale opzet van de verschillende competities. Onze clubs concurreren voor talentrijke spelers op een mondiale arbeidsmarkt. Daar nemen ze het met hun schamele verdiensten uit de Jupiler Pro League op tegen buitenlandse clubs die vele malen meer verdienen. Vervolgens mogen onze topclubs met dat spelersmateriaal een bij voorbaat verloren strijd aangaan in de Europese competities.

Een kwalijk gevolg is dat de meeste landen het hun topclubs vooral niet te moeilijk willen maken, zodat ze internationaal concurrentieel blijven. Zo worden in heel Europa de collectieve inkomsten uit de tv-rechten vooral naar de topclubs doorgestort en denkt men nergens na over echte inkomstenherverdeling naar Amerikaans model.

In België draagt zelfs de belastingbetaler zijn steentje bij om de dominantie van de topclubs te verzekeren. De fel betwiste RSZ-kortingen en belastingvoordelen brengen veruit het meeste op voor onze grootste clubs. Tegelijk reageren we verbaasd als clubs die de nadelen van dit systeem ondervinden de hulp van buitenlandse investeerders inroepen.

De vraag om een structurele oplossing voor de problemen in ons voetbal klinkt luider en luider. Die oplossing hoeven we niet ver te zoeken. Pas gewoon de wet toe, zoals dat in elke andere miljardenbusiness gebeurt. En begin daarbij met de concurrentieregels. Voetbalclubs zijn grote commerciële bedrijven die met elkaar concurreren, maar ook intensief samenwerken in kartels (bonden). Daar bepalen ze in onderling overleg hoe ze zakendoen.

Blanco cheque

Zo beschermt de UEFA haar monopoliepositie als organisator van internationale competities via een clausule in haar eigen reglement. Dat zou de Europese Commissie in geen enkele andere sector toelaten zonder een duidelijk voordeel voor de consument. In het voetbal kan zo’n blanco cheque wel, zelfs al verhindert precies die clausule clubs uit kleinere landen uit hun nationaal kader te breken met formats die wel hun voet naast de topcompetities kunnen zetten.

Waarom laten 450 miljoen EU-burgers hun voornaamste sport reguleren door een organisatie zonder enige democratische controle die zich in Zwitserland vestigt om aan de Europese belastings- en rechtsregels te ontkomen?

Verder monopoliseren competities de verkoop van tv-rechten in naam van de financiële solidariteit. Die is in de praktijk nergens te bekennen, maar ook daarover worden amper vragen gesteld. Misschien kunnen we aan die toegiften enkele voorwaarden verbinden?

Tenslotte is er het transfersysteem. De wettelijke rechten van spelers om hun arbeidscontract onder redelijke voorwaarden te verbreken worden stevig beperkt. Wat wint de consument daarbij? Er vloeit amper transfergeld tot bij de kleinste clubs. Ook de opleiding kan op andere manieren beter ondersteund worden.

Het systeem is een rijpe voedingsbodem voor fraude allerhande. Geen transfersysteem betekent ook geen nood aan een clearinghouse voor transacties. En ook het verbod op ‘third party ownership’, waarbij spelerscontracten worden ondergebracht in schimmige vennootschappen, kan dan naar de prullenbak.

Minder regels en toch een beter resultaat, het kan.